Van verpleeghuis tot de tandarts: racisme raakt zorgmedewerkers hard

Zorgmedewerkers met een donkere huidskleur hebben regelmatig te maken met racistische opmerkingen van patiënten, van de bejaarden- tot de geboortezorg, zo blijkt uit ons onderzoek. Een van hen zegt tegen ons: "Ik heb in de zorg meer racisme meegemaakt dan ik ooit in Nederland voor mogelijk had gehouden."

Recht in je gezicht

De opmerkingen zijn er niet elke dag, geven de mensen die wij spreken aan. Maar het gebeurt zo vaak dat het effect heeft op hun gevoel en werkplezier. Soms zijn de opmerkingen nietsverhullend. In enkele gevallen werd het zelfs fysiek: iemand werd bespuugd of weggeduwd. Daarnaast hebben zij te maken met collega’s die grappen of opmerkingen maken.

Niet meer werken in de zorg

Een deel ervaart weinig steun vanuit de leiding en de organisatie. Het gebrek aan begrip op het werk heeft zoveel invloed dat 11 van de zorgmedewerkers die wij spraken om deze reden is gestopt. Drie anderen kampen met depressie- of burn-outklachten. Nog eens twee overwegen te stoppen na het behalen van hun diploma.

Hieronder staan opmerkingen die veelvuldig terugkwamen in ons onderzoek. 

Taboe

Het bespreekbaar maken van racisme wordt door veel van onze respondenten ervaren als een taboe. "Dit is een moeilijk, ongemakkelijk onderwerp waar weinig aandacht voor is, maar waar veel mensen last van hebben", zegt bijzonder hoogleraar Gezondheidsverschillen Maria van den Muijsenbergh van het Radboud UMC. Zij herkent de verhalen uit haar eigen onderzoeken.

"We weten ook uit internationaal onderzoek dat dit overal in de wereld in de zorg voorkomt. In Nederland zelf is daar nog heel weinig onderzoek naar gedaan, maar waarom zou het hier anders zijn dan in andere landen?", zegt Van den Muijsenbergh.

Hoe ging het onderzoek? 

RTL Nieuws kreeg 106 verhalen binnen na onze oproep. 29 van hen spraken we in een extra interview uitgebreid over hun ervaringen.

• 11 geven aan om deze reden te zijn gestopt in de zorg; 
• 3 respondenten zitten of zaten ziek thuis met een burnout of depressie om deze reden. Of zij nog terug kunnen keren naar de werkvloer in onduidelijk;
• 3 twijfelen nog of zij in de zorg willen blijven (zij zitten nog in een opleiding);
• 3 zijn er zzp’er geworden om zo meer invloed te kunnen hebben op racisme binnen hun werk;
• 28 van de respondenten geeft aan dat de organisatie niets of weinig doet aan racisme. 

Niet alleen verpleeghuizen

RTL Nieuws kreeg reacties uit huisartsen- of tandartsenpraktijken, van artsen in het ziekenhuis en de geboorte- en gehandicaptenzorg. Dat ziet van den Muijsenberg ook in haar onderzoek.

"We weten uit een onderzoek uit 2012 dat allerlei artsen in verschillende specialismen ook die ervaringen hadden. Dus het komt niet alleen in verpleeghuizen voor, met oudere patiënten."

Dit maken zij mee:

Peggy (wijkverpleegkundige): "Ik moest tijdens mijn opleiding een opdracht doen met een witte medestudent. We leverden hetzelfde in. Ik kreeg een matig, zij een goed. Als je er iets van zegt, loop je tegen een muur aan. In mijn huidige werk willen mensen soms niet door mij gewassen worden, omdat ik zwart ben."

Bryan (wijkverpleegkundige): "Ik liep tijdens mijn HBO-opleiding stage in een ziekenhuis. Daar hoorde ik een patient over mij praten. Die zwarte wilde hij niet aan zijn bed. Ik was zo geraakt, wilde die patient niet meer verzorgen. Maar mijn praktijkbegeleider vond dat ik dat niet kon maken. Uiteindelijk moest ik weg van mijn stage. Dat kostte me een studiejaar en collegegeld."

Sandra (assistent-huisarts): "Ik doe soms de kleine controles. Ik heb patiënten die mij dan geen hand willen geven. Voor het onderzoek wachten ze liever op de huisarts, want ze hebben een probleem met kleurlingen (zoals ze dat noemen)."

S (echte naam bij de redactie bekend, verpleeghuis): 'Ik houd niet van moslims. Ik wil niet geholpen worden door een buitenlander. Pas op je tas want hij steelt.' "Dit hoor ik vaak en het raakt me. Terwijl ik daar werk om deze mensen de beste zorg te bieden."

RTL Nieuws blijft onderzoek doen naar racisme in de zorg. Heb jij dit ook meegemaakt, als medewerker of als patient? Mail ons dan via onderzoek@rtl.nl.