Geen genade in Ethiopië, vele doden en vluchtelingen: 'Iedereen is bang'

1. Wat weten we over het geweld?

Het conflict heeft al aan honderden Ethiopiërs het leven gekost, mogelijk zijn het zelfs duizenden. Sinds begin deze maand wordt er gevochten in de noordelijke provincie Tigray, dat grenst aan Soedan en Eritrea. 

Saskia Houttuin sprak met mensen die de afgelopen dagen uit het gebied zijn gevlucht. "Het zijn schokkende verhalen. Een verpleegster vertelde dat ze in vliegende vaart het ziekenhuis moest verlaten omdat het leger oprukte naar de rand van haar stad. De directeur riep het personeel op om alles uit handen te laten vallen. De vrouw heeft haar patiënten achter moeten laten, onder wie een zwangere vrouw. Ze weet niet hoe het met hen gaat." 

Ook van andere vluchtelingen hoort Houttuin dat ze halsoverkop zijn gevlucht. "Een vrouw vertelde hoe ze naakt haar huis is uitgerend."

Tigray is grotendeels in handen van de Tigreërs, een bevolkingsgroep die zich organiseren als Tigray People’s Liberation Front, kortweg TPLF. De groepering eist meer macht in Ethiopië en beschikt over een groot leger, van zo'n 250.000 militairen, waarmee ze vechten tegen de troepen van premier Abiy Ahmed. Zijn regeringsleger geeft niet toe en viel op 4 november de regio binnen, onder meer met tanks en gevechtsvliegtuigen.

Intussen zijn onschuldige burgers het slachtoffer. Voorlopig dieptepunt lijkt een bloedbad op 10 november. Amnesty International stelt dat die ochtend vermoedelijk honderden gastarbeiders, die niets met het conflict te maken hadden, met machetes zijn gedood in de plaats Mai Kadra. Het vermoeden bestaat dat het TPLF verantwoordelijk is voor de moordpartij, maar dat staat nog niet met zekerheid vast.

Intussen dreigt het regeringsleger met een groot offensief tegen de regionale hoofdstad Mekelle. "We willen iedereen oproepen zich te beschermen tegen onze luchtaanvallen en je te bevrijden. Daarna zal er geen genade zijn'', zei een generaal zondag tegen de staatsmedia.

2. Wat zijn tot nu toe de gevolgen?

Behalve dat burgers om het leven komen, zijn ook tienduizenden mensen op de vlucht geslagen. Een groot aantal van de vluchtelingen, zeker 40.000, is naar het straatarme buurland Soedan getrokken, waar ze onder slechte omstandigheden terechtkomen in opvangkampen.

Saskia Houttuin bezocht twee van die vluchtelingenkampen. "De aantallen nemen snel toe. Het zorgt hier voor logistieke problemen. Voor alle mensen moet onderdak worden gevonden, eten, kleding en schoon drinkwater. De Soedanese overheid bouwt hier in rap tempo kampen uit de grond, maar het is een grote uitdaging." 

In Tigray verblijven ook zo’n 100.000 vluchtelingen uit Eritrea, die onder meer naar Ethiopië trokken vanwege de strenge dienstplicht in hun geboorteland. Ook deze grote groep Eritreeërs raakt nu opnieuw op drift. Veel van hen vrezen terug te moeten keren naar Eritrea, waar ze grote risico's lopen.

3. Waarom zien we zo weinig beelden uit Ethiopië?

Het is moeilijk om te verifiëren wat er nu precies gebeurt in Tigray.

Al wekenlang zijn journalisten niet meer welkom in het gebied. De regering weigert de pers iedere toegang te verlenen. Daarnaast is er geen internet of telefoonverkeer mogelijk. De overheid heeft ook die signalen geblokkeerd.

"Iedereen die ik spreek is bang, ook omdat ze niets horen van het thuisfront. Het is heel schrijnend", vertelt Houttuin. 

4. Waarom wordt er nu gevochten?

Het is een strijd om de macht in de regio, die volgt na een reeks incidenten. Premier Abiy beschuldigt het TPLF een basis van het leger te hebben aangevallen in de plaats Dansha. Daarna riep Abiy zijn leger op tot de aanval over te gaan.

Ook organiseerde het TPLF in september regionale verkiezingen, tot woede van de regering in de hoofdstad Addis Abeba. Die had de landelijke verkiezingen uitgesteld vanwege het coronavirus.

Maar het conflict kent een langere geschiedenis. Het TPLF was decennialang een regeringspartij in Ethiopië, tot ze twee jaar geleden in de oppositie belandde en Abiy aan de macht kwam. 

De premier ging voortvarend aan het werk, en zorgde voor een breuk met het politieke verleden. Zo sloot Abiy in 2018 een vredesakkoord met Eritrea, de aartsrivaal van de Tigreërs. Na twintig jaar kwam er een einde aan de voortslepende koude oorlog. Het leverde Abiy Ahmed vorig jaar de Nobelprijs voor de vrede op, maar inmiddels worden bij die prijs voorzichtig vraagtekens gezet.

De vrees is dat Abiy een einde maakte aan de oorlog met Eritrea om daarna, gesteund door Eritrea, zich te kunnen richten op de Tigreërs.

Het TPLF stelt dat de Tigreërs, sinds het aantreden van premier Abiy, massaal worden tegengewerkt of gearresteerd. De bevolkingsgroep bestaat uit zo’n 6 miljoen mensen. Ethiopië heeft in totaal zo’n 100 miljoen inwoners.

5. Is dit conflict op te lossen?

Dat valt moeilijk te zeggen, maar de geschiedenis van het conflict is complex, en tot nu toe hebben beide partijen geen gehoor gegeven aan oproepen van de internationale gemeenschap om met elkaar te onderhandelen.

De VN vreest in een intern rapport, ingezien door The Guardian, voor een lange, bloedige burgeroorlog in de bergen van Tigray. Buurlanden Soedan en Eritrea staan nu al voor een grote humanitaire uitdaging vanwege het aantal vluchtelingen, en dreigen ook door geweld verder de oorlog te worden ingezogen. Zo zijn in Eritrea al raketten uit Tigray terechtgekomen. 

Verder grenzen aan Ethiopië ook Somalië en het veel kleinere Djibouti, waar grootmachten Amerika en China militairen hebben gestationeerd. En dan speelt nog het conflict tussen Ethiopië en Egypte, vanwege de aanleg van een enorme dam in de rivier de Nijl. Er zijn kortom veel grote belangen in de regio, die het conflict snel nóg complexer kunnen maken.