Sleurt de kelderende bitcoin El Salvador de afgrond in? 'Miljoenen aan belastinggeld verdampt'
El Salvador had zoveel vertrouwen in bitcoin dat het vorig jaar als eerste land ter wereld de cryptomunt als wettig betaalmiddel invoerde. Maar nu bitcoin de laagste waarde sinds 2020 heeft aangetikt, rinkelen de alarmbellen.
Sinds de invoering in september kunnen Salvadoranen in winkels met bitcoins betalen. Bij speciale bitcoin-pinautomaten kunnen zij cryptomunten omzetten in harde dollars, of juist bitcoins kopen. Miljoenen Salvadoranen zouden inmiddels een digitale portemonnee (een wallet) hebben voor bitcoins, naast de dollar de wettige munt in El Salvador.
In rook opgegaan
Het kleine Midden-Amerikaanse land (6 miljoen inwoners, half zo groot als Nederland) kocht sinds de invoering van de cryptomunt fors in: met belastinggeld werden maar liefst 2301 bitcoins aangeschaft voor een bedrag van meer dan 100 miljoen dollar.
Maar door de scherpe daling is de bitcoin sindsdien grofweg in waarde gehalveerd: meer dan 50 miljoen dollar (48 miljoen euro) van Salvadoraanse belastingbetalers is daardoor in rook opgegaan, als de staat de munten nu zou verkopen.
De lage bitcoinkoers kan El Salvador niet direct in een faillissement storten. Maar het verzwakt de toch al zwalkende economie van het land dat dure leningen moet terugbetalen, stelt de Salvadoraanse econoom Tatiana Marroquín.
Alleen maar verlies
De moeite die El Salvador nu al heeft om aan de betalingsverplichtingen te voldoen, zorgt er volgens Marroquín voor dat betalingen voor overheidsprogramma's te laat worden betaald en er gekort wordt op overheidsbanen.
De invoering van bitcoin kostte volgens Marroquín alleen al 200 miljoen dollar, waarna er nog voor ruim 100 miljoen dollar bitcoins zijn gekocht. "Het grootste probleem is dat dit allemaal met belastinggeld gebeurde. Zelfs als de bitcoin morgen weer tot recordhoogte stijgt, zijn de kosten niet gedekt. Er wordt alleen maar verlies gemaakt”, zegt de econoom.
Nauwelijks gebruikt
De Salvadoraanse regering is volgens Marroquín weinig transparant over het precieze gebruik van de bitcoin, maar de econoom ziet dat de cryptomunt niet erg populair is. "In het dagelijks leven zie je dat de bitcoin nauwelijks gebruikt wordt. Al sinds de invoering waren mensen wantrouwig vanwege de grote koersverschillen."
Wie wat te eten of een frisje op straat koopt in de hoofdstad San Salvador, rekent vrijwel nooit af met bitcoin, maar met dollars. Voordeel daarvan is dat de huidige koersval van bitcoin nauwelijks direct effect heeft op de bevolking, waarvan bijna een kwart onder de armoedegrens leeft. In grote winkelketens en in toeristische oorden zou het gebruik iets groter zijn.
De invoering van bitcoins als wettig betaalmiddel komt uit de koker van president Nayib Bukele. Hoewel het Internationaal Monetair Fonds (IMF) hem al waarschuwde voor de risico's, zette hij toch door. De kroon op zijn werk moet een heuse bitcoinstad worden, opgetrokken aan de rand van een vulkaan. Maar de obligaties - leningen die worden uitgegeven door de overheid - om de bouw te betalen zijn uitgesteld.
'Populistische president'
De president wordt door critici gezien als een autoritaire leider en een populist die omstreden beleid voert: eerder dit jaar verklaarde hij de oorlog aan de straatbendes in zijn land. Inmiddels zijn tienduizenden verdachten opgepakt. Maar die aanpak komt hem op felle kritiek te staan van tegenstanders die zien dat ook onschuldige burgers slachtoffer worden van de arrestatiegolf.
Toch blijft Bukele, die in 2019 aan de macht kwam, onverminderd populair: meer dan 80 procent van de bevolking steunt hem, blijkt uit peilingen "We zien dat vaker in Latijns-Amerika en elders in de wereld. Populisme scoort, ook al komen rechtsstaat, democratie en mensenrechten in het geding", zegt Marroquín.
De Salvadoraanse minister van Financiën Zelaya probeert ondertussen zorgen over de scherpe val van de bitcoin weg te nemen. "Als ze mij vertellen dat het fiscale risico voor El Salvador erg hoog is vanwege bitcoin, dan kan ik eigenlijk alleen maar lachen”, zei hij in een reactie.
Bij eerdere koersdalingen tweette de president regelmatig triomfantelijk: 'Buy the dip!', om vervolgens een nieuwe aankoop van de cryptomunten aan te kondigen. Opvallend is dat hij sinds vorige maand geen aankopen meer heeft aangekondigd. De vraag is of de president zoveel vertrouwen in bitcoin heeft dat hij blijft kopen, ook als de koers nog verder daalt.
