Van alle Nederlandse gemeenten zal Bonaire als eerste onderlopen

De Vrije Universiteit deed er een studie naar in opdracht van Greenpeace. "We zijn erg geschrokken van de resultaten", zegt hoofdonderzoeker Pieter van Beukering van de VU.

Vergeten gebied

"Caribisch Nederland is grotendeels vergeten in het klimaatbeleid en in het klimaatonderzoek", zegt Faiza Oulahsen van Greenpeace. Er zijn zelfs geen overstromings- en andere waterveiligheidsnormen voor de bij Nederland horende BES-eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Ter vergelijking, in Europees Nederland mag de kans op overlijden door een overstroming niet groter zijn dan 0,001% per jaar.

Het gebrek aan kennis en informatie was de reden dat Greenpeace opdracht gaf om de situatie in Bonaire in detail de onderzoeken. Al geeft Oulahsen aan dat dat eigenlijk de taak is van de Nederlandse overheid.

Overstroming

Een groot deel van Bonaire is laaggelegen en daarom kwetsbaar voor zeespiegelstijging. Daar komt bij dat tropische stormen sterker worden door klimaatverandering: het warmere zeewater geeft als het ware extra brandstof aan de storm. En als klap op de vuurpijl staat de natuurlijke kustverdediging, de koraalriffen, onder grote druk door het gecombineerde effect van opwarming en oceaanverzuring (zie kader).

Die combinatie – hogere zeespiegel, sterkere stormen, minder natuurlijke golfbreking – zorgt voor een groter risico op overstromingen. Als de wereldwijde CO2-uitstoot hoog blijft kan dit op termijn leiden tot een 'volledig ontregeld eiland', stelt VU onderzoeker Elco Koks.

Hij laat plattegronden zien van het eiland onder verschillende toekomstscenario’s. Zelfs bij forse emissiereductie lopen delen van het eiland later deze eeuw onder water. Als we onverminderd veel broeikasgassen blijven uitstoten zullen op termijn ook stedelijke gebieden en de vitale infrastructuur (vliegveld, brandweerstation, ziekenhuis) van Bonaire overstromen.

Wat betekent dit voor de lokale bevolking?

Achter dergelijke droge feiten – waar het rapport vol mee staat – gaat menselijk leed schuil. Naast overstromingsgevaar krijgt de bevolking te maken met groter wordende gezondheidsrisico’s door klimaatverandering. Ziekteverspreiders kunnen hun leefgebied uitbreiden, hittestress en voedselonzekerheid nemen toe, enzovoort.

De economie van Bonaire is sterk afhankelijk van toerisme. De koraalriffen zijn daarbij een belangrijke trekpleister. In het meest pessimistische scenario zou de teloorgang van goede duiklocaties tot een krimp van ongeveer 25% van de economie kunnen leiden, zo stelt het rapport.

Oceaanverzuring

Zo’n kwart van de CO2 die we uitstoten door het verbranden van fossiele brandstoffen en ontbossing wordt door de oceanen opgenomen. CO2 lost goed op in water, mede omdat het dan koolzuur vormt, hetzelfde goedje dat de fris-zure smaak geeft aan frisdrank en bier. Zoals de naam al zegt, zorgt het voor verzuring van het water.

Deze oceaanverzuring heeft forse gevolgen voor het zeeleven. Koraal kan er slecht tegen, evenals andere kalkvormende zeedieren. Koraalriffen worden wel de tropische regenwouden van de oceaan genoemd vanwege de hoge biodiversiteit. Zo’n 25% van het zeeleven is ervan afhankelijk.

Koraal wordt ernstig bedreigd door het gecombineerde effect van opwarming en oceaanverzuring. Bij voortgaande CO2-uitstoot dreigt koraal zelfs uit te sterven.

Rechtszaak tegen Nederland

De onderzoekers branden hun vingers niet aan de vraag wie er nu verantwoordelijk is om deze problemen het hoofd te bieden. Greenpeace is daar minder terughoudend in. "We gaan er toch ook niet vanuit dat inwoners van Den Helder zichzelf beschermen tegen de zee?", zegt Oulahsen desgevraagd.

De Nederlandse overheid heeft echter nauwelijks plannen om de overzeese gemeenten te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Greenpeace geeft aan dat ze samen met inwoners van Bonaire een rechtszaak tegen de 'nalatige Nederlandse overheid' gaat beginnen 'om klimaatactie voor Bonaire af te dwingen'.