Chinees staatsbedrijf bouwt onze pantservoertuigen: 'Kwalijk en naïef'

In het kort:

• Honderden pantservoertuigen van het Nederlandse leger zijn voor een groot deel gebouwd door een Chinees staatsbedrijf.
• De Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) waarschuwt de Nederlandse defensie-industrie al jaren voor 'sabotage en spionage' door China, maar grijpt in dit geval niet in.
• Sinds de overname door China in 2013 heeft Defensie geen risicoanalyse gedaan op het wegvloeien van kennis over pantservoertuigen.
• De communistische grootmacht China is naar eigen zeggen uit op militaire heerschappij in 2049, dus kan alle informatie goed gebruiken.
• Deskundigen vinden Defensie naïef en waarschuwen dat ze de deuren bij dit bedrijf voor China openzetten.

Het gaat om het bedrijf Visser B.V. uit Leeuwarden. Hoewel de oer-Hollandse naam anders doet vermoeden, is het bedrijf in 2013 overgenomen door CIMC, een Chinese staatsonderneming. Bij Visser B.V. staat een Chinese bestuurder aan het roer, blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws in samenwerking met Follow the Money.

Dat de risico's van die Chinese overname van dit bedrijf door Defensie niet zijn onderkend, baart voormalig Commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif de grootste zorgen. "Er had eerst een veiligheidscheck moeten plaatsvinden." Veiligheidsexpert Danny Pronk noemt het 'kwalijk' dat er na de overname geen risicobeoordeling heeft plaatsgevonden om te kijken of de informatie bij het bedrijf nog wel veilig is.

China is er namelijk op uit de grootste militaire macht ter wereld te worden. De communistische grootmacht komt steeds vaker in conflict met het Westen, zo schrijven onze inlichtingendiensten in hun jaarverslagen. Afgelopen november nog waarschuwden de diensten - in een Dreigingsbeeld - de defensie-industrie voor 'sabotage en spionage' door China.

Maakt tegenstander slimmer

China weet nu hoe onze pantservoertuigen er van binnen uitzien en hoe de apparatuur werkt. "Daarmee maak je je mogelijke tegenstander slimmer", zegt veiligheidsexpert Danny Pronk. "Daar kunnen ze vervolgens tegenmaatregelen op nemen. Ik vind het eigenlijk naïef. Het is alsof er een blinde vlek is geweest voor het risico op spionage." 

"Als je de tekeningen kunt zien van de pantservoertuigen Bushmaster of een Boxer dan heb je toegang tot de informatie die daarbij hoort. Dat moet je niet willen. Iemand had wakker moeten worden", vindt Mart de Kruif. 

Het Friese bedrijf is in Nederland marktleider in het bouwen van ambulances. Maar voor Defensie ontwerpt en bouwt het bedrijf sinds 2003 de interieurs van pantservoertuigen. Om dit werk uit te voeren, deelt Defensie veel informatie met Visser. Het bedrijf krijgt de beschikking over bouwtekeningen van de voertuigen, informatie over de apparatuur die wordt ingebouwd en de positie van de mitrailleurs op de wagen.

Rijdende commandotoren

In eerste instantie ging het om het ontwerpen en inrichten van pantserwagens waarmee gewonden vervoerd worden. Later kwamen daar andere types bij, zoals de Boxer Commandopost.

Dat voertuig fungeert als een rijdende commandotoren op het slagveld. "Het heeft techniek aan boord waarmee je precies kan zien waar je eigen eenheden zijn, waar de vijand is. Eigenlijk wordt alle informatie gedeeld die je voor het gevecht nodig hebt", zegt Mart de Kruif. "Het laatste wat je wilt is dat anderen daarin kunnen meekijken."

'Bushmaster 2.0'

Een ander opvallend voertuig dat in de garage van Visser B.V. is gebouwd, is een hightech Bushmaster 'voor elektronische oorlogsvoering'.

Dat heeft zogenoemde 'jammer-apparatuur' aan boord, waarmee militaire voertuigen kunnen worden beschermd tegen aanvallen door drones of explosieven die van afstand tot ontploffing worden gebracht. De apparatuur verstoort het signaal waar de drones of explosieven op afstand mee worden bestuurd.

'De Bushmaster kan vijandelijk radioverkeer afluisteren of verstoren', schrijft Defensie zelf. De eerste 'Bushmaster 2.0' is in 2020 aan Defensie overgedragen. Het Nederlandse leger beschikt over zo'n tweehonderd Boxers en ruim honderd Bushmasters. 

Het van oorsprong Friese familiebedrijf Visser B.V. is sinds 1999 in bezit van Ziegler GmbH, een Duits bedrijf dat brandweerauto's bouwt. In 2013 komt Ziegler voor 55 miljoen euro in handen van CIMC. Dat is een enorm Chinees bedrijf waarvan de Chinese staat 54 procent van de aandelen in bezit heeft. Door de overname beschikken de Chinezen in één klap over alle technische kennis van de Boxer en Bushmaster die bij Visser ligt.

Wel of geen melding?

Bij Defensie in ons land gaat er geen enkele alarmbel af. Er is ook geen risicoanalyse uitgevoerd naar de nieuwe eigenaar, omdat daar geen noodzaak voor werd gezien, laat Defensie aan RTL Nieuws weten. Directeur van Visser B.V., Taeke de Jong, zegt dat die overname destijds wel bij Defensie is gemeld. "Maar daar is vanuit Defensie niet op gereageerd of actie op ondernomen", zegt De Jong. Defensie zegt, na vragen van RTL Nieuws, niets van die melding af te weten. 

De oorzaak dat er bij Defensie geen bel is afgegaan zoeken deskundigen in het jarenlang bezuinigen op Defensie. "De krijgsmacht rammelt in z'n geraamte en dat zie je hier", zegt Mart de Kruif.

Om te voorkomen dat gevoelige militaire kennis wegvloeit naar het buitenland, heeft Defensie strenge eisen voor defensiebedrijven en hun personeel. Voordat Defensie met een bedrijf in zee gaat, controleert het Bureau Industrieveiligheid (BIV) van de MIVD eerst of het bedrijf voldoet aan de aan zogenaamde Algemene Beveiligingseisen Defensieopdrachten (ABDO).

Screening personeel

Onderdeel daarvan is het screenen van het personeel om uit te sluiten dat ze gevoelige informatie niet doorspelen. Er wordt gekeken naar de eigenaar van het bedrijf en naar de achtergronden van de bestuursleden en of zij te vertrouwen zijn. Verder moeten de gebouwen, computers en documenten goed zijn afgeschermd voor de buitenwereld. Pas als een defensiebedrijf aan alle ABDO-eisen voldoet, mag het de defensieopdracht uitvoeren.

Maar vanaf 2013, het jaar van de overname door China, is er jarenlang geen controle van het BIV uitgevoerd bij Visser, terwijl de productie van de Boxer en Bushmaster in die jaren gewoon doorging.

Directeur De Jong ziet het probleem niet: "De Chinese eigenaren hebben mij nog nooit om technische informatie gevraagd. We hebben alleen een financiële relatie van CIMC, ze hebben geen toegang tot ons intellectueel eigendom en beschikken niet over ontwerpkennis over hoe producten in elkaar zitten."

Maar mocht die vraag er toch ooit komen dan kan Visser B.V. moeilijk weigeren, constateren de AIVD en MIVD eerder zelf al in het Dreigingsbeeld Statelijke Actoren. Wetgeving in China verplicht Chinese bedrijven in het buitenland namelijk om kennis over te dragen aan de Chinese overheid als die daar om vraagt.

Ondertussen heeft Visser B.V. een nieuwe grote order bij Defensie in de wacht weten te slepen. Het bedrijf gaat ruim 140 nieuwe Iveco-trucks ombouwen voor gewondentransport. Voor deze miljoenenorder heeft het bedrijf in Leeuwarden een nieuwe productielijn opgezet.

Reactie Defensie

Over de periode voor de overname door China zegt Defensie:

"Er is in de periode 2003-2012 tussen Visser B.V. en Bureau Industrieveiligheid (BIV) van de MIVD meermaals contact geweest. Er hebben toen routinecontroles plaatsgevonden."

Over de periode na de overname:

"In 2013, rondom de overname van CIMC, en de jaren daarna is er geen risicoanalyse uitgevoerd. De reden is dat het bedrijf geen gevoelige opdrachten voor Defensie uitvoerde die een veiligheidsrisico vormden.

Op dit moment loopt er, in verband met een opdracht die Defensie bij het bedrijf wil plaatsen, een zogenaamd ABDO-autorisatietraject. Omdat dit onderzoek nog loopt, wil Defensie daar verder niets over zeggen.

Op veel andere vragen van RTL Nieuws geeft Defensie geen helderheid.

Oproep

Kent u andere voorbeelden van Nederlandse bedrijven, instellingen of personen die onder invloed staan van de Chinese overheid en maakt u zich daarover zorgen, mail ons dan op onderzoek@rtl.nl. RTL Nieuws gaat vertrouwelijk met uw persoonsgegevens om.