Tientallen Chinese militairen actief op Nederlandse universiteiten: 'Zorgelijk'

De ruim negentig onderzoekers zijn afkomstig van een universiteit die rechtstreeks onder het Volksbevrijdingsleger, het leger van China, valt. Veruit de meeste militaire wetenschappers die naar Nederland komen zijn afkomstig van de National University of Defense Technology (NUDT).

'Chinees leger is uit op onze kennis'

In Nederland deden ze promotieonderzoek naar hypersonische wapens, hoogwaardige computertechnologie en speciaal beton dat bestand is tegen munitie-inslagen. Maar ze richtten zich ook op nano- en kwantumtechnologie en kunstmatige intelligente, technieken die nodig zijn voor moderne oorlogsvoering.

"Nederland beschikt op deze gebieden over hoogwaardige kennis", zegt Swillens. "En daar is het Chinese leger op uit." De militaire wetenschappers krijgen een beurs van de Chinese staat en mogen dan in het buitenland studeren, maar daar staat dan wel wat tegenover, waarschuwt de hoogste baas van de geheime dienst van het Nederlandse leger. "Namelijk dat je door jouw opgedane kennis ten goede laat komen aan de strategie van de Chinese staat."

Het uiteindelijke doel van China is om in 2049 het machtigste land ter wereld te zijn op technisch, economisch en militair gebied. Om dit te bereiken is het land op zoek naar technologisch hoogwaardige kennis. 

Vooral onderzoek aan de TU Delft 

De Technische Universiteit Delft heeft het grootste aantal Chinese militairen in dienst gehad: 43. Op de tweede plaats staat de Universiteit van Amsterdam met 17. Daarna volgen de Universiteit Leiden met negen en de Technische Universiteit Eindhoven met zeven militairen. De Erasmus Universiteit Rotterdam,  Universiteit Twente, de Vrije Universiteit Amsterdam en Universiteit Utrecht hebben samen 13 Chinese militaire wetenschappers in dienst gehad. De overige vier waren verbonden aan een ander wetenschappelijk instituut zoals het KNMI.

Hypersonische wapenwedloop

Zo promoveerde aan de TU Delft vorig jaar een Chinese militair die afkomstig is van de Air Force Engineering University, een universiteit van het leger. Hij deed onderzoek naar de besturing van hypersone vliegtuigen. Het bijzondere van dit wapen is dat het vanwege z'n hoge snelheid niet is te onderscheppen door luchtafweer. Deze wapens vliegen meer dan vijf keer de geluidssnelheid. 

Experts aan wie we de studies van deze onderzoeker hebben voorgelegd, zeggen dat zijn werk duidelijk een militaire toepassing heeft. "China is al meer dan tien jaar heel hard bezig met het ontwikkelen en testen van hypersone wapens", zegt Mark Voskuijl, hoogleraar wapen- en luchtvaartsystemen van de Nederlandse Defensie Academie (NLDA).

Rusland, Verenigde Staten en China zijn verwikkeld in een hypersonische wapenwedloop, waarin ze elkaar voor willen blijven.

Met kennis van TU Delft terug naar China

Het goed bestuurbaar houden van zo'n vliegtuig is belangrijk zodat het z'n doel kan raken en dat is met zulke hoge snelheden complex. De techniek die de Chinese militair beschrijft in zijn onderzoeken aan de TU Delft is daarvoor nodig, zegt Voskuijl. De onderzoeker in kwestie is inmiddels teruggekeerd naar China, waar hij werkt voor de militaire Air Force Engineering University.

"Zo iemand heeft expertise opgebouwd en kan zich nuttig maken aan zo'n academie of voor het ministerie van defensie", zegt Voskuijl. Daarbij gaat het wel om enorme programma's waar miljarden in omgaan en waar duizenden mensen aan meewerken. Onduidelijk is of de techniek daadwerkelijk is toegepast op de DF-17, te zien op de foto hierboven, of een ander hypersonisch wapen.

Speciaal bunkerbeton

Het gaat het Chinese leger niet alleen om hoogwaardige computertechnologie. Zo promoveerde in 2020 aan de Technische Universiteit Eindhoven een Chinese militair op een studie naar een ultrasterk beton met kunststof vezels. Volgens emeritus hoogleraar betonmodellering en materiaalgedrag aan de TU Delft, Klaas van Breugel, kan het materiaal een militaire toepassing hebben. "Dit zogenaamde UHPFRC-beton biedt bescherming tegen kogels en alles wat met hoge snelheid als gevolg van explosies opgevangen moet worden." Toepassingen zijn bunkers die bescherming bieden aan mensen of voor nucleaire installaties.

Opvallend genoeg maakte de Chinese militaire onderzoeker voor haar praktijkproeven met munitie gebruik van de defensiefaciliteiten van het Kenniscentrum voor Wapensystemen en Munitie. Het ministerie van Defensie laat in een reactie weten dat het zelf graag wilde weten wat de meerwaarde van dit speciale beton is als er met munitie op wordt geschoten. De test is uitgevoerd door defensiepersoneel en de Chinese onderzoeker mocht enkel toekijken bij de schiettesten.

Deze onderzoeker keerde na haar promotie in Eindhoven terug naar de universiteit waar ze vandaan kwam, de National University of Defense Technology.

Dat de hele wereld deze wetenschappelijke studies kan lezen, maakt het probleem niet kleiner. "Die papers zijn wel vrij kort, dus echt alle details doorgronden is lastig", zegt hoogleraar Mark Voskuijl. "De echte kennis en het kunstje om die technieken toe te passen dat zit toch echt bij de onderzoeker zelf en die gaat terug naar China."

Niet verboden, wel riskant

Nederlandse universiteiten en wetenschappers bepalen zelf met wie ze samenwerken. Dat valt onder de academische vrijheid. Er bestaan in Nederland nauwelijks wetten die samenwerking met buitenlandse universiteiten en instituten verbieden of inperken. Ook niet met militaire universiteiten in het buitenland. Het enige wat niet mag is samenwerking met Noord-Koreaanse en Iraanse wetenschappers op het gebied van nucleair onderzoek en raketprogramma's.

Het ministerie van onderwijs heeft een 'Nationale Leidraad Kennisveiligheid' gepubliceerd. Het is de bedoeling dat alle kennisinstellingen van Nederland hun contacten met China aan de hand van die leidraad onder de loep gaan nemen.

Samenwerking met buitenlandse partijen is interessant voor Nederlands Universiteiten, omdat ze zo hoogwaardig onderzoek kunnen uitvoeren met de beste onderzoekers. Bovendien nemen veel buitenlandse promovendi zelf de financiering van hun onderzoeken mee, bijvoorbeeld in de vorm van een beurs van de Chinese universiteiten waar ze aan verbonden zijn.

Reactie universiteiten

In een reactie laten Nederlandse universiteiten weten dat ze hechten aan academische vrijheid, maar ook dat ze de laatste jaren wel degelijk aandacht hebben voor het risico van het weglekken van hoog technologische kennis.

De hoogleraar van de TU Delft van de Chinese wetenschapper die is gepromoveerd op de besturing van hypersone vliegtuigen, laat in een reactie weten de onderzoeker in 2015 door de screeningsprocedure is gekomen. Maar zegt dat hij nu een andere afweging zou hebben gemaakt. Hij benadrukt dat het hier gaat om fundamenteel wetenschappelijk wiskundig onderzoek dat niet direct bruikbaar is in werkelijke vliegtuigen. 

De Chinese militaire onderzoeker die aan de TU Eindhoven onderzoek deed naar beton was een uitzondering, volgens zijn begeleider. Hij wijst er op dat de samenwerking ook voordelen oplevert voor de Nederlandse bouwindustrie. 

Verantwoording

Voor dit onderzoek hebben Follow the Money en RTL Nieuws gebruik gemaakt van wetenschappelijke publicaties die zijn opgenomen in database 'Lens'. Er is een selectie gemaakt van alle Nederlandse universiteiten en Chinese militaire universiteiten. Die laatste zijn universiteiten die vallen onder het Volksbevrijdingersleger (PLA). Het leger werkt niet voor de staat, maar staat in dienst van de Chinese Communistische Partij (CCP). 

Over de periode 2013-2022 hebben we 93 promovendi aangetroffen. Voordat ze naar Nederland kwamen, hebben ze hun master gehaald aan een Chinese militaire universiteit. Van de 93 militaire onderzoekers die aan een Nederlandse universiteit waren verbonden, keerden er zeker 48 terug naar een Chinese militaire universiteit of onderzoekslaboratorium. Dat hebben we vastgesteld door naar nieuwe publicaties te zoeken waarin te zien is aan welke instelling ze nu verbonden zijn.