De nieuwe wedloop om de macht tussen de VS en China: Artificial Intelligence
Van zelfrijdende auto's tot nepvideo's die niet van echt zijn te onderscheiden. Kunstmatige intelligentie, vaker aangeduid als Artificial Intelligence (AI) ontwikkelt zich razendsnel. De nieuwste hype, ChatGPT, komt uit de VS, maar ondertussen werkt ook China keihard aan de technologische wedloop. "Technologie is de nieuwe grondslag voor een ideologisch conflict tussen China en de VS."
Waarschijnlijk heb je in je dagelijks leven al meer te maken met AI dan je zelf misschien denkt. Het algoritme van TikTok bijvoorbeeld, of de aanbevelingen in een webshop over welke schoenen je wellicht leuk vindt. Maar ook minder zichtbare toepassingen: AI wordt ook gebruikt om medicijnen te ontwikkelen en kan op militair gebied veel taken van mensen overnemen. Het kán heel veel voordelen bieden, maar de grote vraag is welke grootmacht daar het best in zal slagen.
Space Race
"Het zijn echt ontwikkelingen die vergelijkbaar zijn met de stoomtrein en de drukpers. Het gaat de wereld enorm veranderen", zegt Paul Verhagen. Hij is datawetenschapper en geopolitiek analist en kent zowel de VS als China erg goed. "We kunnen de ontwikkelingen in AI zien als een nieuwe wapenwedloop tussen deze twee grootmachten."
Verhagen vergelijkt het met de 'Space Race', in het Nederlands ruimtewedloop, uit de Koude Oorlog. Toen streden de VS en Rusland om als eerste met succes een astronaut de ruimte in te schieten. "Een soort Apollomoment. Degene die dat als eerste bereikt, kan de mondiale standaarden gaan zetten." De strijd om AI wordt daarom ook wel de Koude Techrace genoemd.
Maar wie loopt er momenteel voor in deze tweestrijd? "Het is moeilijk om ze met elkaar te vergelijken", zegt Verhagen. De Big Tech-bedrijven die de AI ontwikkelen zijn namelijk ook niet altijd open over de modellen die ze gebruiken. De VS is nu vooral bezig met het verder ontwikkelen van AI gebaseerd op tekst, ook wel Large Language Models.
Nepnieuws en hate speech
ChatGPT is hier een goed voorbeeld van. De slimme chatbot is getraind door teksten op het internet te lezen en op basis daarvan geeft hij antwoord op je vragen. Dat brengt ook allerlei problemen met zich mee, want hoewel ChatGPT enigszins een geweten lijkt te hebben, wordt via de chatbot ook nepnieuws en hate speech verspreid. Zelfs vanuit de sector zelf wordt hiertegen gewaarschuwd.
Een Chinese chatbot heeft weer met heel andere 'problemen' te maken. Verhagen verwijst naar 2018. "Een Amerikaanse chatbot begon na een dag Hitler te verheerlijken. Daarmee werd duidelijk een morele grens overschreden en dus ging de stekker eruit. Een Chinese versie vertoonde een vergelijkbaar patroon, dus ook die ging na een dag uit de productie."
Maar wat voor heftigs had de Chinese chatbot gezegd? Dat de democratie cruciaal is voor China en dat de communistische partij corrupt is. "Daaraan zie je dat het geen technische problemen zijn, maar een politiek probleem. De vraag is: wat wil je met AI? Daar wordt nog te weinig over nagedacht."
Camera's met gezichtsherkenning
Een andere belangrijke toepassing is het zogenaamde Computer Vision, AI maken op basis van beeld. "Daar lopen de Chinezen heel erg op voor. Ze hebben het grootste cameranetwerk en maken op grote schaal gebruik van gezichtsherkenning", zegt Verhagen. Correspondent Roland Smid maakte onderstaande reportage bij een bedrijf in China. Jonge werknemers klikken hier 10 uur per dag afbeeldingen aan en trainen zo de AI die nodig is om zelfrijdende auto's veilig te laten rijden.
"We moeten vooral niet vanuit Westerse arrogantie denken dat wij beter zijn." Op sommige punten lopen de Chinezen voor, op andere punten lopen ze achter. De Australische denktank ASPI keek onlangs naar wat de meest baanbrekende ontwikkelingen zijn op het gebied van technologie. Volgens die denktank loopt China voor op 37 van de 44 onderwerpen.
China produceert vijf keer zoveel onderzoek als de VS en zou bijvoorbeeld dicht bij een monopolie zijn op het gebied van 5G en 6G, waterstof en elektrische batterijen. De VS doet het dan weer beter op het gebied van medische wetenschap en satellieten.
Hypersonische raketten
Ook schrijft de denktank: "Een belangrijk gebied waarin China uitblinkt, zijn defensie- en ruimtevaarttechnieken. De vooruitgang van China op het gebied van hypersonische raketten met nucleair vermogen zou de Amerikaanse inlichtingendienst in augustus 2021 hebben verrast."
Misschien zijn dit soort ontwikkelingen wel de belangrijkste reden dát de Koude Techrace nu in volle gang is. "De reden dat de Amerikanen een supermacht zijn, komt vooral door technologie", zegt Verhagen. "Ze hebben niet per se het grootste leger, maar hun slagkracht is groot door technologie. De Chinezen denken, als we dat gat kunnen dichten, dan wordt dat militair voordeel kleiner."
Regelgeving
En waar is de EU in dit hele verhaal? We hebben geen grote techbedrijven, maar bijvoorbeeld wel ASML, de grootste chipmachinemaker ter wereld. Afgelopen maart legde het kabinet exportbeperkingen naar China op en daarmee mengt dus ook Nederland zich in de strijd.
Daarnaast werkt de Europese Unie aan een wet om AI te reguleren. "Dit kan het zogenaamde Brussel-effect tot gevolg hebben", denkt Verhagen. "Als de EU wetten aanneemt, volgt de mondiale markt. Want die techbedrijven willen ook op onze markt verkopen. Het is een troefkaart in een steekspel."
Maar, benadrukt hij, er wordt vooral gekeken naar wat de risico's zijn, en niet naar wat de EU wél wil met AI. "Dat is ook heel moeilijk, want het vereist een soort denken over een nieuwe technologie, over een wereld die tot nu toe nog niet bestaan heeft. Er staat nog altijd geen stip op de horizon wat we willen met AI. En zo lang die situatie bestaat, maak ik me zorgen."