Van betaalgedrag tot je locatie, dit weet Google van je

Wie wil weten wat Google van je weet, kan terecht op takeout.google.com, in 2011 opgezet door een datateam van Google die het voor consumenten makkelijker wilde maken om data te importeren of exporteren uit de clouddiensten van het bedrijf. Ik neem de proef op de som.

Als je inlogt met je Google-account kun je kiezen uit 50 diensten, zoals contacten, classroom, fit, maps, shopping, locatiegeschiedenis en YouTube. Wie één van die diensten niet gebruikt, hoeft die niet te selecteren maar voor de zekerheid selecteer ik ze allemaal en klik een paar keer op 'volgende'.

"Google maakt een kopie van bestanden. Het kan lang duren (mogelijk uren of dagen) voordat dit proces is voltooid. Je krijgt een e-mail als je export klaar is", luidt de melding.

Als journalist ken ik de gevaren van internetgiganten als Meta en Google. Ik deel dus zo min mogelijk. Mijn YouTube-geschiedenis staat uit, net als mijn locatiegeschiedenis. Ik gebruik als browser wel Chrome, maar wis bijna dagelijks na gebruik mijn cookies en zoekgeschiedenis. 

Aan de andere kant ben ik een liefhebber van het besturingssysteem Android (in 2005 overgenomen door Google) en gebruik ik al jaren door Google ontwikkelde telefoons, zoals eerder de Nexus en nu de Pixel. Ik betaal vaak met Google Pay, zoek met de bekende zoekmachine en gebruik Google Maps voor navigatie.

'Dat één bedrijf zoveel diensten levert is onjuist'

Internetpionier Marleen Stikker waarschuwt regelmatig voor de gevaren van technologie en maakt zich zorgen over de macht van Google. Stikker hield zich al met internet bezig toen dat amper bestond en richtte in 1994 De Digitale Stad op, een internetprovider zonder winstoogmerk.

"Dat Google op zoveel verschillende markten actief is en al die data kan combineren, maakt het extra problematisch. Het bedrijf heeft niet alleen toegang tot je mail maar ook tot je sociale netwerk, je gezondheidsinformatie, je zoekgedrag en locatiegegevens. Dat één bedrijf zoveel diensten levert is onjuist."

Niet alle consumenten blokkeren de informatie die Google bijhoudt. "De meesten doen dat niet. Nederlanders zijn daarin niet attent genoeg. Jij bent een uitzondering. Veel mensen weten niet welke stappen ze moeten zetten om hun privacy te beschermen. Ook realiseren ze zich niet dat het gevaarlijk is om die data te delen," zegt Stikker.

7 gigabyte aan data

Het wachten duurt gelukkig niet lang. Al na een uur krijg ik een mailtje. "We hebben een kopie gemaakt van de Google-gegevens die je hebt aangevraagd. Je kunt je bestanden downloaden."

Ik schrik want het downloadbestand blijkt bijna 7 gigabyte groot te zijn, best veel als je bijna geen data deelt. De meeste gigabytes worden gebruikt door Gmail, Google Foto's en Pinpoint, een speciale journalistentool van Google. Alle drie diensten die ik regelmatig gebruik. Mijn locatiegeschiedenis neemt bijvoorbeeld amper ruimte in.

Verdienen aan verkoop van data

Voor consumenten is het gebruik van Google gratis. Maar het bedrijf verdient aan data die het doorverkoopt aan geïnteresseerde bedrijven, zegt Stikker. "Tot 2004 verdiende Google vooral aan advertenties. Maar daarna hebben ze het roer omgegooid. Ze verwerken, analyseren en verkopen je data. Dat is een miljardenbusiness." 

Het is iets wat Google ontkent. De woordvoerder verwijst naar een online verklaring over de verkoop aan adverteerders. "Wij verkopen persoonlijke gegevens nooit aan wie dan ook. Adverteerders kunnen specifieke parameters kiezen, zoals demografische gegevens of geografische gebieden waaraan ze hun advertenties willen tonen, en ze kunnen doelgroepen bereiken op basis van groepen gebruikers met vergelijkbare kenmerken of consumenten met wie ze een directe relatie hebben."

Hoe dan ook, de verkoop van data is voor de Consumentenbond reden om samen met de Stichting Bescherming Privacybelangen de strijd met Google aan te gaan. Sinds mei kunnen consumenten die vinden dat Google hun privacy schendt en willen weten welke data Google deelt, zich aanmelden voor een massaclaim.

Ruim 80.000 mensen hebben zich daarvoor aangemeld, aldus een woordvoerder van de Consumentenbond. "Als de rechter hen gelijk geeft, wordt een schadevergoeding geëist."

Terug naar mijn TakeOut-bestand. Veel gedownloade bestanden zoals die locatiegeschiedenis worden aangeboden als Json-bestand, populair bij ontwikkelaars. Ik gebruik een internettooltje om het om te zetten in Excel en krijg daarin twee regels te zien, van mijn Pixel en van de Nexus. Locatiedata blijkt echter niet opgeslagen.

Op mijn telefoon zelf zie ik in Google Maps wel enkele locaties, maar dat blijken deels recentelijke lokale data te zijn, die alleen op de telefoon staan en niet gedeeld worden (ik zie ze ook niet in Google Maps op de laptop) en deels data van een oud gmailadres dat ik al jaren niet meer gebruik, de locaties zijn ook al jaren oud. 

Gebruikersgemak versus privacy

Doordat ik locatiegeschiedenis uit heb staan, moet ik wel steeds opnieuw dezelfde adressen die ik bezoek intikken. Volgens Stikker zit daar een deel van het probleem. "Vanwege gebruikersgemak nemen mensen het risico. Als jij niet akkoord gaat met alle voorwaarden, heb je een minder goede gebruikerservaring. Het een sluit het ander op het moment uit."

Dat kan anders, meent Stikker. "Als de info over je handelen in een eigen datakluis zou zitten. Nu zit het in een kluis van Google. En dat is echt een black box. We weten niet wat er met die data gebeurt, wat wordt er allemaal verhandeld?"

Ik bekijk mijn 'Google-activiteit' maar Google kent alleen mijn zoekgeschiedenis van de laatste dag, vanaf het laatste moment dat ik mijn zoekgeschiedenis wiste. In de Google Drive, die ik spaarzaam gebruik, staan ook maar een handvol bestanden.

Toch zet het me aan het denken. Moet Google eigenlijk wel weten dat ik een paar jaar geleden aan bestand X werkte? Ik heb dat bestand ook niet meer nodig, dus verwijder het. Maar al met al valt het - omdat ik weinig data deel - mee wat Google van me weet.

Te weinig toezicht op tech-markt

Stikker vergelijkt de tech-markt met bijvoorbeeld de farmaceutische of voedselindustrie. Voordat een product op de markt komt moet het voldoen aan regels, trials en kijken bij iedere stap diverse instanties en ethische commissies mee.

"Maar op techgebied kan een nieuwe dienst gewoon op de markt gebracht worden en kunnen we alleen achteraf proberen het te reguleren. Toezichthouders als de Autoriteit Persoonsgegevens krijgen wel steeds meer expertise maar hebben ontoereikende middelen om alles wat fout gaat aan te pakken. Eigenlijk zouden de mededingsautoriteiten in moeten grijpen. Er is te weinig toezicht op de techmarkt."

De Europese Unie werkt wel aan wetgeving met onder meet de Digital Services Act en de AI Act. Stikker: "Belangrijk is dat ze ook gaan handhaven als die wetten er zijn. Maar dan zul je ook expertise moeten mobiliseren en toegang moeten regelen tot de black box."

Zo bescherm jij je privacy

Er zijn verschillende alternatieven voor Google-diensten. Zo kun je in plaats van Gmail ook Protonmail gebruiken, is de browser Brave (dat ook een zoekfunctie heeft) een vervanger voor Chrome en Google Drive kun je vervangen met NextCloud. En 45 publieke organisaties, gebundeld in Public Spaces, werken samen met andere partijen aan meer alternatieven en bewustzijn.

Wil je je locatiegeschiedenis uitzetten? Ga in Maps rechtsboven naar je profiel en klik op locatiegeschiedenis uitzetten. In Chrome kun je je zoekgeschiedenis wissen door rechts naar de drie puntjes te gaan. Klik op Instelingen en daarna op Privacy en Beveiliging. Ook via dit linkje kun je makkelijk je privacy beschermen.

In onderstaande video leggen we ook uit hoe groot Google nou is: