Italië worstelt met migratiepiek: 'Het is een explosieve situatie'
De oversteek naar Italië blijft veruit de populairste route onder bootmigranten die met gevaar voor eigen leven de EU willen bereiken. Vorige week kwamen zo'n 10.000 mensen aan op het eilandje Lampedusa. De EU belooft extra hulp, maar daarmee is de toestroom allesbehalve voorbij. "Ze zullen blijven komen."
Tot dusver zijn dit jaar bijna 126.000 migranten aangekomen in Italië. Dat is nagenoeg een verdubbeling vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Ten opzichte van 2021 gaat het zelfs om een verdriedubbeling. Het zijn aantallen die sterk doen denken aan de migratiecrisis van 2015-2016.
Dat merken ze allereerst op het eiland Lampedusa, dat gezien zijn ligging vlak bij de kust van Tunesië en Libië een aantrekkelijke plek van aankomst is. Het Italiaanse eiland in de Middellandse Zee (slechts 20 vierkante kilometer groot) werd afgelopen week geconfronteerd met de zoveelste piek. Het opvangcentrum voor bootmigranten, de zogeheten hotspot, kon de toestroom niet meer aan en de noodtoestand werd uitgeroepen.
"Lampedusa is over het algemeen een redelijk gesmeerde machine wat betreft de opvang en doorvoer van migranten, maar bij zoveel aankomsten loopt het over", zegt Italië-correspondent Anouk Boone. "Op zulke momenten moeten mensen buiten op straat slapen en gaan ze in het centrum op zoek naar eten. Op Lampedusa is de orde nu weer enigszins teruggekeerd, maar bootmigranten zullen blijven komen."
Deze migranten worden doorgaans vanuit Lampedusa naar tijdelijke opvangplekken op het grotere eiland Sicilië gebracht. Maar ook dat loopt op sommige plekken vast: gisteren ontvluchtten zo'n honderd migranten een overvol opvangcentrum in de zuidelijke Siciliaanse havenstad Porto Empedocle. Volgens de burgemeester waren de migranten niet gevlucht, maar gingen ze op zoek naar basisbehoeften zoals water en voedsel. "Het is een explosieve situatie die zo niet kan voortduren", klaagde hij. "Onder de zon, in onmenselijke omstandigheden."
10-puntenplan voor Lampedusa
Op zulke piekmomenten laten ook politici van zich horen. Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen reisde zondag op uitnodiging van de Italiaanse premier Giorgia Meloni naar Lampedusa. Tijdens haar bezoek presenteerde Von der Leyen een 10-puntenplan voor het eiland dat de migratiedruk moet verlichten.
Daarin staan actiepunten zoals het opvoeren van de grensbewaking op zee en vanuit de lucht, het actiever bestrijden van mensensmokkelaars en meer samenwerking met het Asielagentschap van de Europese Unie (EUAA). Allemaal maatregelen die de laatste jaren vaker zijn geopperd, zeggen critici.
"Op korte termijn zal een strengere aanpak in Italië in combinatie met de Tunesië-deal wellicht effect hebben. Maar op langere termijn is hun vrees dat migratieroutes alleen maar verlegd zullen worden", zegt Boone.
De commissievoorzitter heeft verder haar hoop gevestigd op Tunesië. Met dat land sloot Von der Leyen met Meloni en demissionair premier Mark Rutte deze zomer een omstreden deal met de autocratische Tunesische leider Kais Saied, die in korte tijd de jonge democratie heeft afgebroken in het Noord-Afrikaanse land. Saied beloofde bootmigranten te stoppen in ruil voor (op langere termijn) 900 miljoen euro.
"Het is afwachten wat er van deze deal terechtkomt", zegt Boone. "Tunesië is het populairste vertrekland, maar tot dusver is hierbij nog geen geld overgemaakt en is ook de migratiestroom duidelijk niet gestopt. Tunesië heeft naar verluidt ook nog geen concrete migratieplannen ingediend die de EU kan financieren. Al heeft Saied eerder ook gezegd dat hij geen grenswachter van Europa wil zijn."
Migratie-experts, juristen en een aantal EU-landen maken bezwaar tegen de Tunesië-deal. Meerdere lidstaten hebben hun 'onbegrip' over de deal zelf en ook het solistisch optreden van de commissie, schreef EU-buitenlandchef Josep Borrell eerder deze maand in een brief aan verantwoordelijk Eurocommissaris Olivér Várhelyi, onthulde de Britse krant The Guardian gisteren.
Ondertussen zwelt de kritiek op premier Meloni aan. Ze voerde voordat ze aan de macht kwam een felle campagne waarbij ze opriep tot 'zeeblokkades' voor boten van migranten. Nu ze aan de macht is, blijken die woorden weinig waard: de migranten blijven komen.
Dus zoekt Meloni steeds nadrukkelijker de samenwerking met de EU, ziet Boone: "Ze beseft dat ze Europa nodig heeft, en spreekt daarom inmiddels strategisch over een 'Europees probleem'. Meloni speelt daarbij in op de angst dat eerst EU-lidstaten aan de buitengrenzen door migranten worden overspoeld, en daarna andere lidstaten."