Zwarte Zeevloot verlaat haven op de Krim: 'Pijnlijke aftocht voor Rusland'
In Sevastopol op de Krim lagen tot voor kort meerdere fregatten, onderzeeërs en andere schepen. Op nieuwe satellietbeelden zijn ze niet meer te zien. Eeuwenlang had Rusland hier de belangrijkste marinebasis van de Zwarte Zeevloot, maar het grootste deel is vertrokken. Door de aanvallen van Oekraïne zijn ze niet langer veilig.
De Admiraal Makarov, een fregat en het vlaggenschip van de Zwarte Zeevloot, ligt niet langer in de haven van Sevastopol. Het ligt 350 kilometer verderop, in de Russische havenplaats Novorossiejsk. Net als een tweede fregat, drie onderzeeërs, vijf landingsschepen en een reeks kleinere oorlogsschepen.
Een aantal andere schepen en een mijnenveger liggen nu in de haven van Feodosia. Deze haven ligt oostelijker op de Krim en verder weg van het Oekraïense vasteland. Onder meer de Amerikaanse militaire denktank Institute of War analyseerde de satellietbeelden.
Gezichtsverlies
"Het is een pijnlijke aftocht voor de Russen", zegt defensie-expert Peter Wijninga van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. "Het verplaatsen van het merendeel van de vloot is gezichtsverlies voor Rusland. Ze zullen het nooit toegeven, maar dit deel van De Krim is voor hen op dit moment niet meer veilig."
Oekraïne heeft met behulp van drones en raketten Rusland de afgelopen tijd succesvol geraakt op de Krim. Eerst werd deze zomer al twee S-400 luchtverdedigingssystemen uitgeschakeld. Daarna bleek Rusland niet voldoende bij machte om de Zwarte Zeevloot te beschermen.
Voltreffers
In een scheepswerf sloegen Britse Storm Shadow-raketten in en vernietigden een onderzeeër en een groot landingsschip. Daarna volgde nog een commandocentrum buiten Sevastopol en eind vorig maand volgde een nieuwe voltreffer: het hoofdkwartier van de Zwarte Zeevloot. Volgens Oekraïne kwam daarbij de commandant van de vloot, admiraal Sokolov, om het leven.
Nu het hoofdkwartier volledig verwoest is, zal er een nieuw, al dan niet tijdelijk hoofdkwartier moeten komen. Op de Krim lijkt niet meteen waarschijnlijk, nu de bulk van de schepen zijn verplaatst.
De Zwarte Zeevloot is overigens al langer doelwit. Oekraïne gebruikt onder meer zelfvarende drones. Vorig jaar oktober hoopte Oekraïne daarmee de Makarov uit te schakelen. In april dat jaar werd vlaggenschip de Moskva succesvol tot zinken gebracht. Oekraïne gebruikte hiervoor waarschijnlijk de zelfontwikkelde Neptune-raket.
Zwarte Zeevloot gesplitst na val Sovjet-Unie
De Zwarte Zeevloot kent een lange geschiedenis. Al sinds het eind van 18e eeuw worden schepen ingezet voor militaire doeleinden op de Zwarte Zee. Ook dan is Sevastopol al de belangrijkste basis.
Na het ineenstorten van de Sovjet-Unie in 1991 ontstaat een vreemde situatie. Oekraïne wordt onafhankelijk en de vloot wordt opgedeeld, waarbij Rusland het grootste deel krijgt. Rusland houdt het recht om de marinebasis in Sevastopol te blijven gebruiken, ook al ligt het in Oekraïne, op de Krim.
In 2010 worden de afspraken verlengd. Beide landen gaan akkoord dat Rusland nog eens 25 jaar de Zwarte Zeevloot mag stationeren in Sevastopol. In ruil daarvoor krijgt Oekraïne goedkoop gas geleverd door Rusland.
Dan verschijnen in 2014 groene mannetjes op de Krim. Het blijken Russische soldaten zonder insignes. In korte tijd wordt de Krim geannexeerd door Rusland. Niet lang daarna verscheurt Rusland het contract. Rusland beschouwt Sevastopol als Russisch grondgebied.
Opsteker voor Oekraïne
Ook op het Oekraïense ministerie van Defensie, dat wel een opsteker kan gebruiken, zullen ze de satellietbeelden hebben gezien. Alleen zijn Oekraïense steden vooralsnog niet per se veiliger. Rusland kan nog altijd vanaf kruisers en onderzeeërs raketten afvuren, op een belangrijke stad als Odesa bijvoorbeeld.
De raketten moeten alleen wel een grotere afstand overbruggen. Dat maakt het iets makkelijker om ze te onderscheppen. Het wegjagen van de Russische schepen levert een ander voordeel op: Oekraïne hoopt zo de graantransporten over de Zwarte Zee verder op te kunnen voeren.
Maar het belangrijkste doel voor Oekraïne is om Russische positie op De Krim onhoudbaar te maken. Daar horen de aanvallen op de Zwarte Zeevloot bij, maar er moet nog veel meer gebeuren.
Wijninga: "Alle aanvoerlijnen moeten worden afgesneden. Oekraïne zal daarvoor de zuidelijke stad Melitopol moeten bereiken, maar daar zijn ze nog lang niet. Daarnaast zullen ze de Krimbrug definitief moeten vernietigen. Pas dan wordt het een hachelijke positie voor de Russen."
Voorgoed verlaten?
Niet alle schepen zijn overigens vertrokken uit Sevastopol. Er liggen nog vier landingsschepen en een onderzeeër, blijkt uit satellietfoto's van begin deze maand.
Het is niet duidelijk of de vloot nu voorgoed Sevastopol heeft verlaten. Gezien het grote aantal schepen lijkt het uitgesloten dat het om een routineverplaatsing gaat.
Nieuwe haven
Rusland kijkt intussen naar andere mogelijkheden voor hun vloot om aan te meren. Donderdag werd bekend dat Poetin van plan is om in de toekomst een permanente marinebasis te openen in Otsjamtsjire.
De havenplaats ligt in Abchazië. De regio hoort officieel bij Georgië, maar in feite is het afgescheiden en staat het onder controle van Rusland.
Vooralsnog heeft Rusland niet gecommuniceerd dat een groot deel van de Zwarte Zeevloot Sevastopol heeft verlaten.
