Doorrekenen partijplannen is wel zo duidelijk, maar heeft ook nadelen

VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz was gisteravond tijdens het RTL-debat fel over het feit dat Pieter Omtzigt zijn plannen niet laat doorrekenen door het CPB: "U hamert terecht op zorgvuldigheid en transparantie, maar wat kosten uw plannen, hoe betaalt u ze?" Ze vergeleek het partijprogramma van Omtzigt met 'een menukaart zonder prijzen'.

Volgens Omtzigt was hier geen tijd meer voor, aangezien de pas opgerichte partij tijd nodig had om een programma te schrijven. Omtzigt verzekert dat hij snel laat weten hoe hij precies al zijn plannen wil betalen, zo is te zien in deze video:

Woensdag komt het CPB dus met de doorrekening van de verkiezingsprogramma's. Dat is een dik boekwerk waarin alle financiële gevolgen van de verkiezingsprogramma's heel nauwkeurig in kaart worden gebracht. Door alle plannen langs dezelfde meetlat te leggen, moeten partijen echt openheid van zaken geven over de haalbaarheid.

Gratis bier

"Je kunt geen gratis bier verkopen. Je moet echt met de billen bloot als je meedoet aan de doorrekening van het Centraal Planbureau", zegt econoom Hugo Erken van de Rabobank. 

Doen partijen dat niet, dan is het voor de kiezer moeilijk vast te stellen wat alle mooie beloften waard zijn. "Doorrekenen is super-democratisch, want het dwingt partijen tot duidelijkheid. Het is eerlijk naar de kiezer. Als je je plannen niet laat doorrekenen, wordt het een welles-nietesspelletje." 

Toch laat een recordaantal partijen hun programma bij deze verkiezingen niet doorrekenen. Onder meer de BBB, SP, Partij voor de Dieren, PVV en BVNL haken om verschillende redenen af. 

'Geen boekhoudersdebat'

De SP doet er met een duidelijke reden niet aan mee. "Onze belangrijkste reden is dat wij een ideëenstrijd willen voeren, en niet een boekhoudersdebat", zegt SP-leider Lilian Marijnissen. "Je kunt wel bezuinigen op de verzorgingshuizen of op de geestelijke gezondheidszorg, maar wat je dan ziet, is dat de kosten elders in de samenleving oplopen. Mensen worden eenzaam, hebben zwaardere zorg nodig en je ziet dat de politie vaker moet uitrukken voor verwarde personen. Dat past allemaal niet in dat CPB-model. Daarom hebben we ons programma niet laten doorrekenen." 

Ook economen hebben kritiek op de modellen. "Er zit een duidelijke tekortkoming in de doorrekening", erkent Rabobank-econoom Erken. Want investeringen in bijvoorbeeld onderwijs en onderzoek leveren volgens het CPB niets op. "Het CPB zegt de effecten van investeringen in research en development niet te kunnen kwantificeren. Als partij word je daarom niet beloond als je daar geld voor uittrekt. Je wordt zelfs gestraft."

Groeikampioen

"Door het effect van deze investeringen niet op te nemen, zetten ze de baten op nul", vult econoom Frank van Es aan. "De één is groeikampioen, de ander is banenkampioen, en investeringen in onderwijs en onderzoek leveren nul op. Zolang politieke partijen er niet voor worden beloond, zullen ze minder een prikkel hebben om dit soort plannen vorm te geven."

Wim Suyker werkte jarenlang bij het Centraal Planbureau. Afgelopen weken rekende de econoom zelf de verkiezingsprogramma’s door van partijen die niet met hun plannen naar het CPB gingen. Suyker is daar dagen zoet mee. "Je moet zo’n verkiezingsprogramma doorlezen en dan moet je begrijpen wat er staat. En dan moet je een inschatting daarvan geven", zegt hij.

Suyker denkt dat de partijen die hun programma niet laten doorrekenen makkelijker 'gratis bier uitdelen' dan partijen die dat wel doen. "Het totale kostenplaatje zit er niet in bij de partijen die niet laten doorrekenen. Ze geven een wensenlijstje van wat ze willen gaan doen. Wat er als totaal onder de streep staat, kun je in de verkiezingsprogramma’s niet zien. Het CPB is meedogenloos, je moet heldere maatregelen aanleveren en onder de streep kun je zien wat dat betekent voor de begroting, de werkloosheid en de koopkracht."

Vage maatregelen

Wat opvalt bij de doorrekeningen van Suyker? "Over het algemeen veel vage maatregelen waarvan ik niet kan zeggen of ze één miljoen of één miljard kosten. Partijen die vooral extra uitgaven willen en hier en daar de belasting willen verlagen. Bij al deze partijen loopt het tekort op, vergeleken met als er geen maatregelen waren genomen."

Deze partijen slaan dus een gat in de schatkist, zo is dankzij Suyker's doorrekeningen duidelijk geworden.  Al wisselt dat wel sterk per partij. 

Woensdag duidelijkheid 

Van alle politieke partijen die meedoen aan de doorrekeningen van het Centraal Planbureau weten we woensdag hoe het planbureau tegenover de plannen staat. Dan weten we dus ook van veel partijen wat de beloften waard zijn.