Waarom de watermeloen het symbool van Palestijns verzet is

Sinds de aanval van Hamas op 7 oktober en de daaropvolgende Israëlische bombardementen verschijnen emoji’s van watermeloenen in talloze posts op sociale media en zie je ze bij pro-Palestijnse protesten. Het populaire zomerfruit is voor Palestijnen meer dan alleen een gezonde en lekkere hap. Het is namelijk een symbool voor verzet, vrijheid en solidariteit dat voor het eerst werd gebruikt na de Zesdaagse Oorlog in 1967.

Naar aanleiding van die oorlog tussen Egypte, Syrië en Jordanië aan de ene kant en Israël aan de andere kant, werden Oost-Jeruzalem, de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook bezet door Israël. "In die gebieden werd de Palestijnse vlag verboden", zegt Midden-Oosten-deskundige Erwin van Veen van het Clingendael Instituut. Vanaf 1980 werd de Palestijnse vlag daarnaast ook verboden in Israël zelf. "Maar de Palestijnen wilden toch hun nationale kleuren laten zien. En zoals wel vaker heeft een verbod vaak het tegenovergestelde effect."

"Omdat een schijf van een watermeloen dezelfde kleuren heeft als de Palestijnse vlag - rood, zwart, wit en groen - werden plaatjes, foto’s van het fruit en zelfs echte watermeloenen gebruikt als alternatief voor de vlag", weet Van Veen.  

Het duurde ruim 25 jaar voordat het verbod op de vlag in de Palestijnse gebieden werd beëindigd. Dat was na de Oslo-akkoorden in 1994 waar de Palestijnen het recht op zelfbestuur in de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook toegezegd kregen, al kwam dat er slechts beperkt.

'Steunbetuiging terrorisme'

In Israël hebben de autoriteiten overigens nog steeds de mogelijkheid om de vlag te verbieden wanneer zij inschatten dat het een 'gevaar voor de openbare orde' vormt. In januari liet de extreemrechtse minister van Veiligheid Itamar Ben-Gvir nog weten dat dat toen het geval zou zijn. Het tonen van de vlag zou 'een steunbetuiging aan terrorisme' zijn omdat een Palestijnse gevangene die vrijkwam in zijn dorp, gelegen in het noorden van Israël, werd onthaald met Palestijnse vlaggen. 

"De afgelopen jaren is er in het Israëlische parlement verschillende keren geprobeerd de Palestijnse vlag opnieuw (gedeeltelijk) te verbieden", stelt Van Veen. "Op dit moment is er bij mijn weten geen juridische basis voor, maar dat betekent niet dat het in de praktijk niet gebeurt. Het is een poging om Palestijns protest en nationalisme de kop in te drukken, om het Palestijnen en hun sympathisanten onmogelijk te maken hun visie vreedzaam te uiten."

Eerder dit jaar gingen groepen activisten in Tel Aviv de straat op met grote stickers waarop de watermeloen stond afgebeeld en de tekst 'This is not a Palestinian flag'. En ook online is het stuk fruit inmiddels dus wijdverspreid onder mensen die de Palestijnse zaak een warm hart toedragen. 

De watermeloen blijft dus actueel als teken van verzet tegen onderdrukking van de Palestijnse vlag en als symbool voor vreedzaam Palestijns protest. Niet alleen in Israël, maar ook in westerse landen. "Bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk sprak de voormalig minister van Binnenlandse Zaken over 'hate marches' toen ze het had over de pro-Palestijnse protesten in haar land. Ook gaf ze aan dat het zwaaien met de Palestijnse vlag mogelijk als een wetsovertreding kon worden gezien."

Duizenden posts verwijderd

Het gebruik van de watermeloen online heeft ook te maken met het gevoel onder mensen dat hun posts op bepaalde platformen in de gaten worden gehouden. In 2021, tijdens een laatste opleving van het geweld, werden duizenden pro-Palestijnse posts en zelfs accounts van Instagram en Twitter verwijderd.

De beide platformen spraken van 'technische fouten', maar al snel riepen belangenorganisaties de bedrijven op om volledige openheid te geven omdat ze het vermoeden hadden dat er discriminerende algoritmes aan ten grondslag lagen. Uit angst daarvoor wordt niet alleen de watermeloen gebruikt, maar spreken gebruikers bijvoorbeeld ook over P@lestine of P@lestina in plaats van over Palestine of Palestina.

Lotje Beek, beleidsmedewerker online platformen bij digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom, benoemt dat sinds 7 oktober het online bereik van veel pro-Palestijnse stemmen is verminderd. "Dat wordt shadow-banning genoemd. Je merkt dat dat online steeds meer gebeurt. Er is dan sprake van een soort algemene detectie op bepaalde woorden zoals 'Palestine', 'Israël' of 'Hamas'. Die worden er door het platform dan uitgefilterd en krijgen niet het online bereik dat ze normaal zouden krijgen."

"En dus gebruiken mensen codewoorden om te zeggen wat ze willen zeggen, zonder daadwerkelijk die woorden te benoemen", weet Beek. "Als je daaromheen werkt, dan worden je posts minder snel opgemerkt door zo'n filter. Dat gebeurt dus ook met het vervangen van de Palestijnse vlag door een watermeloen. Online weet iedereen wat je bedoelt, maar het filter pikt het er niet langer uit."