Tot 10 zetels meer voor de PVV: zo deden de peilbureaus het deze keer

Hieronder is te zien wat de uitslag was in de slotpeiling van de drie peilbureaus. Hoe het kan dat de PVV lager is gepeild dan de uitslag, kan met veel zaken te maken hebben. Het wijst er niet per definitie op dat de peilbureaus ernaast zaten.

De slotpeilingen vonden bijvoorbeeld plaats vóór de slotdebatten. Er is een mogelijkheid dat mensen op het allerlaatste moment zijn geswitcht, bijvoorbeeld na het zien van zo'n slotdebat of na het zien van de peilingen.

Zoals hierboven te zien is, kwam Peil.nl van Maurice de Hond het dichtst bij de werkelijke uitslag van 37 zetels van de PVV, gevolgd door I&O. In de peiling van Ipsos kwam zelfs de VVD hoger uit dan de partij van Geert Wilders.

Iets mis met de metingen?

8, 9 en 10 zetels ernaast? Het ligt voor de hand om te stellen dat de peilbureaus er helemaal naast zaten. Politicoloog en onderzoeker Sjoerd van Heck van Ipsos zegt juist het tegenovergestelde.

"Bij drie bureaus zijn dezelfde afwijkingen gemeten, dat is geen toeval. Als het zo was dat de andere peilbureaus er bij de PVV één of twee zetels naast zaten, dan zou er bij ons iets mis zijn met de metingen. Er is gewoon rond de PVV een momentum ontstaan op de dag voor de verkiezingen en de verkiezingsdag zelf."

Volgens Van Heck bewijst het verschil juist dat de laatste paar uur er nog van alles is gebeurd. Hij spreekt van een 'terugkerend fenomeen'. "We zagen het in 2021 ook met Sigrid Kaag van D66. Bij de verkiezingen daarvoor was het de VVD die profiteerde van het laatstemomenteffect."

De onderzoeker spreekt specifiek over een bandwagon-effect. "Als over een partij in de peilingen alleen nog maar in positieve connotatie wordt gesproken, dan heeft een deel van de kiezers het gevoel: daar moet ik bij zijn." 

24 afwijkingen in totaal

Hoe groot zijn de verschillen met de andere partijen? Wat is het totaal aantal afwijkingen? Bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen in 2021 week Peil.nl het minste af van de werkelijke uitslag met 22 afwijking. Dit jaar telde dit peilbureau in totaal 24 afwijkingen. I&O Research komt op hetzelfde aantal. Bij Ipsos komt dit aantal op 26.

Hieronder de tabel met de afwijkingen:

In absolute getallen is te zien dat er ook wat afwijkingen waren bij VVD en GL/PvdA, in relatieve zin valt vooral Partij voor de Dieren op: bij twee peilbureaus kwam die partij op 5, het werden er 3. 

'Campagne is te kort'

Dat er zoveel verschil zit tussen de slotpeiling en de uitslag, daarin zit ook een boodschap aan politici. Het geeft aan dat veel kiezers op het laatste moment nog twijfelen, zegt onderzoeker Van Heck. "Die zien blijkbaar toch niet genoeg de verschillen tussen de partijen. Ik denk persoonlijk dat drie weken campagne ook te kort is voor de kiezer. Mensen hebben meer de tijd nodig om alle standpunten van de partijen de revue te laten passeren."

Volgens politiek verslaggever Frits Wester had ook Geert Wilders zelf niet durven dromen van 37 zetels voor de PVV. In deze video praat Wester je bij over de winnaars, verliezers en hoe het nu verder moet met de formatie:

Exitpoll

De exitpoll, een ander opinieonderzoek uitgevoerd door Ipsos, zat opnieuw (met slechts 4 afwijkingen in zetels) dichtbij de uitslag: