Is kabinet met gedoogsteun VVD werkbaar? 'Het is erg instabiel'
De VVD wil niet in het kabinet. De partij is wel bereid om een kabinet te gedogen, zegt VVD-leider Dilan Yeşilgöz. Hoewel het slechts de eerste stap is in de onderhandelingen, roept het toch de vraag op hoe zo'n kabinet met gedoogsteun zal werken. Hoogleraar Wim Voermans legt het uit. Hij is er duidelijk geen voorstander van.
"Het enige echte naoorlogse voorbeeld van een kabinet met gedoogsteun was het kabinet Rutte I, van VVD en CDA", zegt hoogleraar Bestuursrecht Voermans. Dat minderheidskabinet werd gesteund door de PVV, dat zelf niet in het kabinet plaatsnam. De partijen sloten wel een gedoogakkoord, waarin afspraken werden vastgelegd.
Winkelen
"Maar in dat kabinet zag je ook direct de nadelen van die gedoogsteun. Want dan kan je een beetje winkelen. Kiezen wat je wel en niet steunt." Het kabinet viel na 1,5 jaar omdat de regeringspartijen en gedoogpartner PVV het niet eens werden over bezuinigingen.
VVD-leider Dilan Yeşilgöz liet vandaag weten dat de partij vanwege het verlies van 10 zetels er niets voor voelt om plaats te nemen in een kabinet. Het zou volgens haar een 'kabinet van winnaars' moeten zijn. Dat zou dan eventueel wel gedoogd kunnen worden door de VVD.
Kijk hier naar de uitspraken Yeşilgöz over hoe ze de rol van de VVD ziet:
Die gedoogsteun is dan wel nodig, want die winnaars van de verkiezingen, PVV (37 zetels), NSC (20) en BBB (7) hebben geen meerderheid in de Kamer.
Minder stabiel
Maar Voermans ziet problemen in het verschiet. "Een minderheidskabinet met gedoogsteun van één partij is veel minder stabiel dan een gewoon kabinet dat leunt op een Kamermeerderheid", zegt hij. "Een partij hangt er dan een beetje bij. Het wil er niet bij horen. En af en toe zien ze wel wat ze steunen."
Wel bestaat de mogelijkheid om in zo'n gedoogconstructie, net als in 2010, bindende afspraken te maken in een gedoogakkoord. "Het hangt er dan wel vanaf hoe stevig dat is dichtgetimmerd."
Andere partijen reageerden ook met gefronste wenkbrauwen op de uitspraken van de VVD, zoals Pieter Omtzigt van het NSC in onderstaande video:
Hoewel het officieel geen kabinet was met gedoogsteun, lijkt ook het kabinet Den Uyl uit 1973 ook op een gedoogconstructie. Vijf partijen onder leiding van PvdA'er Joop den Uyl gingen akkoord met toetreding van partijleden tot hun kabinet. "Die partijen hadden geen reageerakkoord als basis, maar een regeerprogramma. Het zorgde ervoor dat over van alles en nog wat eindeloos vergaderd diende te worden, om het met alle vijf partijen eens te worden."
Politiek gewin
De bedoeling was om dat in 2010 in Rutte I te voorkomen door een gedoogakkoord. Maar dat werkte toch niet zo, zegt Voermans. "Je zag dat Wilders daar de maat sloeg. En hij liep de hele tijd te marchanderen met de afspraken, bijvoorbeeld over de pensioenen en zorg."
Wilders zelf was vandaag ook teleurgesteld over de woorden van Yeşilgöz. Zo reageerde hij:
En dat marchanderen is precies het probleem, zegt Voermans. "De andere partijen liepen in het mes van een gedoogkabinet. Want zo'n gedoogpartner is alleen maar uit op politiek gewin."
Dat risico bestaat ook als de VVD straks gedoogsteun geeft voor een minderheidskabinet, zegt Voermans. "Want dan steunt de VVD zo'n kabinet alleen op electoraal prettige momenten." En dus denkt Voermans dat zo'n gedoogkabinet niet verstandig is. "Ik zou zeggen: het is erg instabiel, doe maar liever niet."
Lang onderhandelen
Met het begin van de formatie van een nieuw kabinet begint vandaag in politiek Den Haag ook een periode van flink onderhandelen. De uitspraak van Yeşilgöz moet ook in dat licht worden bekeken.
En dat wijst op nog iets anders zegt hoogleraar Voermans. "De formatie begint met een valse start. Want hoe wil je nu een meerderheid voor een kabinet bij elkaar krijgen? De VVD gooit de deur nu al in het slot en verlaagt zo de slagingskansen voor een vlotte formatie enorm."
