Tusk beëdigd als premier Polen, hoge verwachtingen van nieuwe regering

Hoewel de partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) bij de parlementsverkiezingen in oktober de wel grootste werd, haalde die geen meerderheid. Een pro-Europees oppositieblok kreeg die meerderheid wel. Het parlement koos maandag voor Tusk als nieuwe premier. 

Echt spannend was die stemming dus niet, toch was er veel belangstelling: er was een piek in het aantal kijkers van de parlements-livestream en in Warschau was zelfs een bioscoopzaal waar je met popcorn naar de stemming kon kijken. De verwachtingen van veel Poolse kiezers zijn hoog.  

"Dit is een groots en belangrijk moment", zegt Karolina Pomorska, universitair hoofddocent internationale betrekkingen in Leiden, afkomstig uit Gdansk. "Het verschil tussen het verleden en toekomst zal groot zijn. Ik denk dat het land min of meer terugkeert naar het democratische pad."

Beloftes 

De nieuwe regering maakt een einde aan acht jaar heerschappij van de PiS-partij, die wordt beschuldigd van het illegaal uithollen van de rechtsstaat, het veranderen van staatsmedia in een spreekbuis van de partij en het terugdraaien van de rechten van minderheden. Tusk heeft beloofd democratische standaarden te herstellen en banden met bondgenoten te verbeteren. 

Zo zegt de nieuwe premier dat Polen een loyale bondgenoot van de Verenigde Staten en een toegewijd lid van de NAVO zal zijn. Ook maakte hij duidelijk dat hij vastbesloten is de banden met Brussel te herstellen. 

Want die relatie is de afgelopen jaren flink bekoeld door jaren van onenigheid over de onafhankelijkheid van de Poolse rechterlijke macht en lhbti-rechten. Daardoor werden tientallen miljarden euro's aan fondsen van de EU aan Polen bevroren.

"De overwinning van Tusk is zeker gevierd in Brussel", zegt Oost-Europa correspondent Jeroen Akkermans. Al benadrukt hij ook dat dit niet betekent dat Polen meteen een radicale draai zal maken. "Polen wil zich zeker constructief opstellen, zolang de Polen niet het gevoel hebben dat getornd wordt aan  de soevereiniteit van het land."  

Oekraïne

Daarnaast betuigt Tusk steun aan Oekraïne, de Poolse oosterbuur, door te beloven dat Polen zal pleiten voor steun in de oorlog met Rusland. "Op het moment dat de Russische invasie begon, stond Polen al vierkant achter Oekraïne. Maar die opstelling is steeds wel wankeler geworden, zeker in het afgelopen jaar. Dat zie je bijvoorbeeld aan de Poolse blokkade van Oekraïense vrachtwagens, omdat ze in Polen vinden dat Oekraïense vrachtwagenchauffeurs privileges krijgen." 

Veel beloften van verandering dus, maar Tusk zal waarschijnlijk wel moeilijkheden ondervinden bij het uitvoeren van die beloften. Zo is het huidige medialandschap mogelijk een uitdaging: "De meeste zenders en zeker de geschreven pers zijn bijna allemaal zwaar op hand van de PiS-partij", zegt de correspondent.

"Het wordt moeilijk voor de nieuwe regering als ze de wind van voren krijgen in de media. Veranderingen in persvrijheid zullen niet van de één op de andere dag komen." Al denkt de coalitie daar zelf anders over, vertelt Pomorska: "Zij zeggen, we hebben daar maar 48 uur voor nodig."  

Verdeeld

Ook bij het aannemen van nieuwe wetten over het rechtssysteem is er een potentieel probleem: die moeten door president Duda worden ondertekend, een PiS-bondgenoot. Hij kan een veto uitspreken. 

Ten slotte is het land 'tot op het bot' verdeeld, vertelt Akkermans. Dat blijkt wel uit de verkiezingsuitslag van oktober: er hebben nog altijd veel mensen in Polen op de PiS-partij gestemd. "Zij doen het altijd goed bij conservatieve kiezers. Ze winnen veel stemmen door hun standpunten over abortus, kinderbijslag en pensioenen."     

Het wordt moeilijk  om de tegenstelling te overbruggen, beaamt Pomorska. "De coalitie zelf is ook zeer breed: de partijen zijn zeker verenigd in een aantal doelstellingen, maar er zijn ook verschillen. Ik denk: geef ze de tijd om het uit te zoeken."