Grond nu kletsnat, maar droogte ligt altijd op de loer: 'Liefst wil je al het water opslaan'

Die vraag leggen we voor aan de Unie van Waterschappen. Dit is de koepelorganisatie van de 21 waterschappen in ons land. "We gaan er zeker van profiteren", zegt Rob Spit van de Unie van Waterschappen. "De grond zit tjokvol water nu. Op dit moment is er zelfs veel te veel water. Het liefst wil je alles opslaan, maar dat gaat helaas niet. We moeten ook afvoeren, anders ontstaat er overlast."

Hoogwater

De periode van hoogwater ligt net achter ons. Dit werd veroorzaakt door de hevige regenval, in combinatie met smeltwater uit de Alpen dat via de Rijn ons land in stroomde. De waterschappen draaiden rond de kerstperiode op volle toeren.

Al dat water kun je in de zomer goed gebruiken. Denk maar eens terug aan de zomer van 2018, toen Nederland te maken had met extreme droogte. In de maanden mei, juni, juli en september van dat jaar viel er nauwelijks neerslag. Ondertussen was het tussen april en september warm. Het water verdampte in rap tempo. Het resultaat: een kurkdroge grond. Vooral het zuiden en het oosten van Nederland, hoger gelegen zandgebieden, hadden hier veel last van.

'Waterbeheer wordt balanceeract'

Sindsdien focussen de waterschappen op het zoveel mogelijk vasthouden van water, in plaats van het snel afvoeren. "We moeten op zoek naar een nieuwe balans tussen afvoeren en vasthouden. Waterbeheer wordt steeds meer een balanceeract", zegt Spit. "De ene keer valt er een periode veel neerslag, zoals nu. Maar twee maandjes met weinig neerslag en veel zon en we kunnen zomaar over droogte praten." 

Zeker in de hoger gelegen gebieden van Nederland kan droogte snel weer een issue worden. Denk aan de regio Twente, die onder het werkgebied van waterschap Vechtstromen valt.

Verdamping

"Wij hebben te maken met hoge zandgebieden die voor water volledig afhankelijk zijn van neerslag", zegt Robert Eekers van waterschap Vechtstromen. Planten en gewassen in het gebied zijn dus ook afhankelijk van de regen die valt. Na een regenbui zakt het water in de bodem en houdt de bodem het maximale volume water vast, legt Eekers uit. Maar door verdamping (3 tot 4 millimeter water per dag) en zonder aanvoer van nieuw water (dit kan regenwater, grondwater of kwelwater zijn), is de beschikbare watervoorraad binnen twintig dagen op. 

Het kan op de hoge zandgronden dus snel gaan. Eekers leidt bij het waterschap het project Haarvaten op Peil. Dit project is in het leven geroepen om door middel van kleine maatregelen het regenwater zo lang mogelijk vast te houden, het liefst in de bodem.

Dat begint bij kleine beekjes en greppeltjes, vertelt Eekers. Door het plaatsen van kleine stuwen wordt de waterafvoer vertraagd. Het water stroomt dus minder snel weg.

"Vroeger zouden we de stuwen bij hoogwater omlaag zetten om het water snel af te voeren. Nu bekijken we of we de stuwen omhoog kunnen houden, zodat we het water langer vasthouden. Dat effect is nu te zien, want dit in combinatie met de vele neerslag zorgt ervoor dat de bodem momenteel helemaal verzadigd is. Dit doen we alleen in gebieden waar het niet zorgt voor overlast."

Kronkelende riviertjes

Een ander concreet voorbeeld is dat het waterschap watergangen die in het verleden recht zijn aangelegd, nu laat meanderen. Kronkelen dus. "Dan ontstaat er meer lengte en duurt het dus langer voordat het water wordt afgevoerd", aldus Eekers. Daarnaast wordt 'slimme drainage' ingezet. Water wordt dan niet meteen afgevoerd, maar langer vastgehouden in het land, waarvan het peil te regelen is.

De maatregelen helpen, en dus wordt er nu ook echt wel geprofiteerd van de vele gevallen regen. Maar, zeggen Spit en Eekers, dat is absoluut geen garantie dat we een zomer zonder droogte tegemoet gaan.

Waarom het droogteprobleem niet zomaar wordt opgelost, leggen we uit in deze video: