EU wil oorlogsschepen sturen naar Rode Zee: 'Niet meedoen zou slecht signaal zijn'

De populaire scheepvaartroute door de Rode Zee en het Suezkanaal ligt sinds oktober geregeld onder vuur van de Houthi-rebellen uit Jemen. Zij steunen Hamas, zeggen op te komen voor de onderdrukte Palestijnse bevolking en dreigen ermee dat alle schepen die gelieerd zijn aan Israël doelwit zijn.

De route wordt intussen massaal gemeden door scheepvaartbedrijven, die nu verder en langer moeten varen langs de alternatieve vaarroute om Zuid-Afrika langs Kaap de Goede Hoop. En dat leidt tot hogere kosten en vertraagde leveringen.

Het conflict rond de Rode Zee escaleerde vorige week toen de VS en het VK samen een reeks gerichte luchtaanvallen uitvoerden op Houthi-doelen in Jemen. Dit gebeurde met politieke steun van onder meer Nederland, dat een stafofficier afvaardigde naar de internationale coalitie die in december werd opgezet onder de naam 'Operation Prosperity Guardian'.

Nieuwe operatie

Een aantal EU-landen wil daar nu een eigen, nieuwe operatie naast zetten om handelsschepen in de Rode Zee te beschermen. De operatie, waaraan al enige weken wordt gewerkt, zou ergens eind volgende maand van start moeten gaan.

In Brussel moet vandaag blijken welke landen mee willen doen. Namens Nederland zit Roger van Laak aan tafel. Hij is de permanente vertegenwoordiger in het Politiek en Veiligheidscomité van de EU. 

"Nederland zal pleiten voor een stevige Europese respons ten aanzien van de situatie in de Rode Zee", laat een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken weten aan RTL Nieuws. Hoe die eruit komt te zien, is afwachten. "In het geval er meer details te melden zijn, zullen we dat eerst aan de Tweede Kamer laten weten."

Omdat het gaat om een maritieme veiligheidsmissie, hoeven niet alle 27 EU-landen akkoord te zijn met besluiten, zegt militair analist Patrick Bolder van de Haagse geopolitieke denktank HCSS. "EU-lidstaten kunnen wel een gezamenlijke missie opzetten, los van het EU-budget. Zeker als je een serieus handelsblok bent, hoort dit soort dingen erbij."

Zo werken EU-landen al 'multinationaal' samen in twee Europese missies tegen piraterij. Aan beide missies doet Nederland mee. Dat zijn de zogeheten Operatie Atalanta-missie voor de kust van Somalië (sinds 2008) en de EMASOH-missie in de Straat van Hormuz (sinds begin 2020) in de Perzische Golf.

'Frankrijk cruciaal'

Net als in die Europese missies is de verwachting dat Frankrijk, dat de grootste zeemacht van de EU heeft, een voortrekkersrol zal spelen. "Frankrijk lijkt mij cruciaal als je schepen wilt gaan begeleiden en beschermen tegen raketten en drones", zegt Dick Zandee, defensie-expert van het Clingendael Instituut. De Fransen hebben een vaste militaire basis in Djibouti en beschikken over speciale troepen voor de bestrijding van piraterij in de regio rond Jemen.

De verwachting is dat ook Duitsland meedoet aan de marinemissie in de Rode Zee. Het hoofd van de Duitse parlementaire defensiecommissie, Maria-Agnes Strack-Zimmermann, zei zondag tijdens de nieuwjaarsreceptie van haar partij dat het doel van de missie zou zijn dat EU-fregatten commerciële schepen zouden beschermen die door de zeestraat varen. "Dit is een aanval op de vrijhandel en dat moet worden bestreden", zei Strack-Zimmermann.

Gezien de economische belangen verwacht Zandee dat ook Nederland opnieuw een bijdrage zal leveren. "Niet meedoen zou een ongelooflijk slecht signaal zijn, al is de vraag hoe dit er voor een land als Nederland uit zal zien. Onze vloot is kwalitatief wel zeer modern, maar door jaren van bezuinigen is het kwantitatief wel erg gering. Al zijn er voor landen die meedoen meer opties naast het sturen van een zwaarbewapend fregat. Denk aan het leveren van bevoorradingsschepen of luchtapparatuur."

Liever geen conflict met Iran

Een reden om niet mee te doen, kan de vrees zijn dat de Amerikaanse en Britse luchtaanvallen op Jemen voor verdere escalatie van het conflict in het Midden-Oosten zullen zorgen. Zeker als Iran, dat de Houthi-rebellen steunt, of de Libanese militante groep Hezbollah zich ermee gaat bemoeien. Zandee: "Dat kan ook een afweging zijn van EU-landen die niet aan deze missie willen meedoen, dat ze afstand willen houden en niet in een groter conflict tussen de VS en Iran willen belanden."

Gisteravond lieten de Houthi-rebellen weten dat Amerikaanse schepen voortaan ook doelwitten zijn. De mededeling volgde nadat de Houthi's een raket hadden afgevuurd op een vrachtschip van een Amerikaanse eigenaar. Daarbij vielen geen gewonden en liep het schip 'beperkte' schade op, het kon zijn reis voortzetten. Een dag eerder vuurden de Houthi's een raket in de richting van een Amerikaanse torpedobootjager in de Rode Zee. Die raket kon worden onderschept.