30 graden in januari: 'Nooit eerder gebeurd in Europa'

Het vorige Spaanse temperatuurrecord in januari stamt van 29 januari 2021, toen was het 29,8 graden in Alicante. Het is 10 tot 15 graden boven het gemiddelde voor deze tijd van het jaar.

"Dit komt onder andere door een hogedrukgebied dat zich boven Spanje heeft genesteld en zorgt voor aanvoer van warme lucht uit Noord-Afrika", vertelt Maurice Middendorp, meteoroloog bij Buienradar. Afgelopen december werd ook een recordtemperatuur gemeten in Spanje: in Málaga werd het 29,9 graden.

In Nederland is het ook erg warm voor de tijd van het jaar. Afgelopen dinsdag werd het 13,4 graden in De Bilt en dat werd nota bene 's nachts gemeten. Sinds 1901 werd het niet zo warm in De Bilt op 23 januari.

Klimaatverandering

"Spanje ligt in het Middellandse Zeegebied, dat volgens het klimaatpanel van de VN, het IPCC, een 'hotspot' van klimaatverandering is. Niet alleen nu, maar ook in andere seizoenen, wordt het nu al vaker en langer heet in Spanje", zegt Heleen Ekker, klimaatspecialist voor RTL Nieuws.

Deze hitte zal vermoedelijk steeds meer voorkomen in het Middellandse Zeegebied, concludeerde het IPCC in zijn meest recente rapport.

Het VN-klimaatpanel keek daarin voor het eerst naar regionale verschillen. "Niet overal warmt de aarde even snel op: in landen rond de Middellandse Zee gaat het sneller dan gemiddeld. Als de uitstoot van broeikasgassen niet snel wordt teruggebracht, zullen zelfs temperaturen van boven de 50 graden kunnen voorkomen", aldus het IPCC-rapport. 

In recente jaren werd het in Spanje al af en toe boven de 45 graden. De toenemende hitte en droogte leiden ertoe dat Spanje het risico loopt voor een belangrijk deel in een woestijn te veranderen, zegt Ekker.

In Spanje groeien de zorgen over het effect dat klimaatverandering zal gaan hebben op de Spaanse economie. "Dat effect zag je vorig jaar vooral in tegenvallende oogsten", vertelt Spanje-correspondent Richard Hogenkamp. "Het meest in het oog sprong nog wel de olijfolie. Doordat er veel minder olijven konden worden geoogst dan in andere jaren, verdubbelde vorig jaar de prijs."

Economische effecten

Maar Spaanse onderzoekers ontdekken nog veel meer economische effecten van klimaatverandering, zaken waar je minder snel aan zou denken, zegt Hogenkamp. Economen van CaixaBank Research, het onderzoeksbureau dat verbonden is aan de derde bank van Spanje, hielden een jaar in de gaten of er een verband is tussen de temperatuur en hoeveel geld mensen uitgeven. Die relatie blijkt er te zijn. Als de temperatuur boven 23 graden komt, gaan mensen al iets minder uitgeven.

Loopt de thermometer verder op, dan wordt het effect sterker. Als het warm is, hebben mensen andere prioriteiten dan winkelen. De economen van CaixaBank Research ontdekten dat op een zomerse dag in het warme zuiden van Spanje zo'n 10 procent minder wordt uitgegeven dan in het koelere noorden. 

Hoe verder de klimaatverandering gaat, hoe minder ondernemers dus mogelijk gaan verdienen. Al langer wordt ervan uitgegaan dat door klimaatverandering een verschuiving zal plaatsvinden van plekken waar mensen op vakantie gaan.

"Vorig jaar zag je daar al een begin van. Veel mensen willen niet in de brandende zon en 43 graden op een strand in het zuiden liggen. Stranden in het noorden werden vorig jaar al populairder en de verwachting is dat je dat dit jaar nog sterker gaat zien", licht Hogenkamp toe.

Irrigatie

Tot slot: de droogte. Ook dat heeft economische impact. Want Spanje is een groot irrigatieland. De Spaanse land- en tuinbouw neemt 71 procent van het water in Spanje voor zijn rekening. Dat water is afkomstig van oppervlakte- en grondwater. Bij het verbouwen van sinaasappels en mango's spelen droogte en temperatuur dus ook een grote rol. Vorig jaar was de mango-oogst 60 à 70 procent minder door de droogte.