Geheim EU-plan voor 'saboteren' Hongaarse economie lekt uit: 'Brussel nu in de aanval'

1. Wat staat in het plan?

Dat EU-ambtenaren achter de schermen een speciale strategie hebben bedacht om de Hongaarse economie 'te saboteren'. Een belangrijk onderdeel van dat via zakenkrant FT uitgelekte plan is dat EU-leiders publiekelijk zullen zeggen dat ze alle EU-financiering aan Boedapest permanent stop willen zetten.

Dat moet de financiële markten als het ware laten schrikken. Met als gevolg dat de Hongaarse munt (de forint) in waarde daalt, terwijl het vertrouwen van investeerders in het land sterk zal afnemen, wat Hongarije 'banen en groei' gaat kosten.

2. Waarom is zo'n plan opgesteld?

Als mogelijke straf voor het blokkeren van financiële steun aan Oekraïne. 26 van de 27 EU-landen zijn het eens over het steunpakket van 50 miljard euro, maar Hongarije blijft dwarsliggen en dus is er geen akkoord.

Het steunpakket van 50 miljard euro (waarvan 17 miljard een gift is en de rest bestaat uit leningen) is niet bedoeld voor wapens of militair materieel, maar moet het door oorlog verscheurde land overeind houden. Met het geld kan de Oekraïense overheid salarissen van leraren, dokters, verplegers en ambtenaren blijven betalen.

Donderdag komen alle EU-leiders bijeen voor een speciaal ingelaste top over de miljardensteun. Omdat het geheime plan in aanloop naar die top is uitgelekt, is het niet ondenkbaar dat dit doelbewust is gedaan om Hongarije onder druk te zetten. En zo bedoeld of niet: de waarde van de Hongaarse munt begon na het uitlekken van het plan al te dalen.

3. Wat wil de Hongaarse premier?

Orbán lijkt verschillende eisen te hebben, maar is daar niet heel eenduidig over. De ene keer zegt hij dat het steunpakket kleiner moet worden, de andere keer zegt hij dat de EU eigenlijk helemaal moet stoppen met geld geven aan Oekraïne. Dan eist hij weer dat de steun geen onderdeel wordt van de gemeenschappelijke EU-begroting, of dat de steun één jaar in beslag neemt in plaats van vier jaar.

Maar bovenal wil Orbán opnieuw toegang tot de EU-fondsen die Brussel heeft bevroren omdat Orbáns regering de rechtsstaat in Hongarije uitholt. Een deel van dat geld werd voor de vorige (mislukte) EU-top vrijgegeven, maar dat was niet genoeg voor de Hongaarse premier.

"Orbán maakt gebruik van de situatie in Oekraïne om zijn eigen zin door te drijven", zegt Hongarije-kenner en historicus Huub Bellemakers. "Daarnaast heeft hij veel banden met Rusland, dat energie levert aan Hongarije en ook kernreactoren bouwt voor nieuwe Hongaarse kerncentrales."

Tegelijkertijd is de Hongaarse economie sterk afhankelijk van de zogeheten interne markt van de EU, waarin vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen gegarandeerd is en waarin dus ook Hongaarse burgers en bedrijven vrij kunnen werken, studeren en zakendoen. Een kleine 80 procent van de Hongaarse export gaat naar andere EU-landen, zoals Duitsland, Roemenië en Italië.

4. Speelt Orbán met vuur?

Dat zou je wel kunnen zeggen. De EU heeft eerder haar zware economische invloed uitgeoefend op lidstaten, denk bijvoorbeeld aan Polen dat geen toegang meer kreeg tot EU-fondsen vanwege de gebrekkige onafhankelijkheid van de Poolse rechterlijke macht en afwezigheid van lhbti-rechten. Of eerder Griekenland dat jarenlang onder streng financieel EU-toezicht stond in ruil voor hulp.

Dat er überhaupt gesproken wordt over het economisch straffen van een EU-land, zegt dan ook veel over de huidige stemming omtrent Hongarije in Brussel: die is behoorlijk grimmig aan het raken. Veel EU-leiders zijn Orbáns spelletjes spuugzat en lijken inmiddels bereid te zijn tot dit soort vergaande stappen.

"Ik denk dat Orbán gaat terugkrabbelen", zegt historicus Bellemakers. "Hij heeft politiek gezien een veto, maar economisch kan hij niet zonder de EU. Als de EU alle financiering aan Hongarije staakt, heeft Orbán een acuut probleem. Ik voorzie daarom wel echt een nederlaag voor hem. Al zal de EU hem in ruil voor een akkoord wellicht iets geven wat hij in eigen land kan verkopen, zodat hij er met weinig kleerscheuren vanaf komt."

5. Wat als Orbán toch voet bij stuk houdt?

Dan zullen de 26 andere EU-landen met een omweg toch financiële steun geven aan Oekraïne. Dat zal sowieso duurder uitpakken omdat ze het dan met een land minder moeten doen, en omdat de leningen die dan verstrekt zouden worden tegen minder gunstige voorwaarden kunnen worden afgesloten.

Een ander potentieel struikelblok is dat alle regeringen van die 26 lidstaten dan ieder apart akkoord moeten geven aan het steunpakket. Dat zal vermoedelijk voor veel vertraging zorgen en kan leiden tot problemen in bepaalde landen. Denk aan Nederland waar nog altijd een demissionair kabinet is, terwijl er onderhandeld wordt met verkiezingswinnaar PVV dat de steun aan Oekraïne het liefst stopzet.