Beroemde Franse ski-afdaling ten dode opgeschreven: 'Te gevaarlijk'

Burgemeester Guillaume Desrues zucht nog eens diep als hij roerend in zijn koffie naar boven tuurt. Vanaf het zonnige terras van het B.O.B. café op 2700 meter hoogte hebben we een goed uitzicht op de flanken van de meest befaamde gletsjer van de regio.

"Alles verandert zo snel dat ik me zorgen maak", zegt hij. "Niet alleen voor het skiën, maar ook voor andere activiteiten zoals het nog kunnen opwekken van elektriciteit uit waterkracht."

3 meter per jaar

Want het smelten van de gletsjer gaat hier hard. Erg hard. Waar in 2020 nog een ijsdikte van 28 meter werd gemeten, verdwijnt door de opwarming van de aarde sindsdien zo'n drie meter per jaar. Het gevolg: de helling wordt steiler en is vaker ijziger. Desrues: "Steeds meer mensen zijn bang op de Aiguille Rouge en durven niet meer naar beneden."

Het preparen van de pistes, met pistenbully's (voertuigen op rupsbanden) die aan stellages hangen, wordt moeilijker en duurder. "Ik denk dat het in 2027 klaar is. Dat is nu onze deadline, al kan het ook volgend jaar zijn. Deze winter is de sneeuw goed, maar alles hangt af van de zomer. Nog een hete zomer is gewoon catastrofaal voor de gletsjer", vertelt de burgemeester van de gemeente Bourg-Saint-Maurice, waar Les Arcs deel vanuit maakt.

Skigebieden in de Alpen met een gletsjer zijn dankzij de hoge ligging zeer sneeuwzeker. Les Arcs vormt samen La Plagne het skigebied Paradiski, het op twee na grootste skigebied van Europa. 

De Aiguille Rouge is met 3226 meter de hoogste bergtop van Les Arcs. Meerdere liften brengen je naar de top, waar het uitzicht duizelingwekkend is vanaf een panoramische loopbrug met glazen panelen.

Gevaarlijk gletsjermeer

Het nabijgelegen Tignes heeft ook een gletsjerafdaling (La Grande Motte) die tussen de 2600 en 3600 meter boven zeeniveau ligt. Het heeft het dorpje wereldberoemd gemaakt omdat je er altijd 365 dagen per jaar kon skiën of snowboarden. Maar dat is verleden tijd: het walhalla voor wintersporters is nu vooral een symbool van klimaatverandering.

Want terwijl boven de gletsjer smelt, ontstaat iets lager, op een hoogte van 2810 meter, een nieuw meer. Door al het smeltwater zou dit gletsjermeer uiteindelijk kunnen overstromen en in de bewoonde Tignes-vallei terechtkomen. Er is inmiddels een drie meter diepe geul gegraven om het water gecontroleerd te laten wegstromen.

Dramatische jaren voor Alpengletsjers

Afgelopen jaar verloren de gletsjers in de Europese Alpen 4 procent van hun volume. Alleen in 2022 was het nog slechter met een afname van 6 procent. Dat betekent 10 procent verlies in slechts twee jaar tijd.

"Gletsjers in de Europese Alpen doen het zeer slecht in vergelijking met andere regio's", zegt de Belgische glacioloog Harry Zekollari. "Ook in de toekomst ziet het er niet rooskleurig uit voor de Alpen. Gletsjers zullen er ongeveer 50 procent van hun volume verliezen in de komende drie decennia."

Zelfs in het beste scenario, waarbij de opwarming van de aarde beperkt blijft tot 1.5 tot 2 graden Celsius, houden deze gletsjers slechts een derde van hun volume over. In het slechtste scenario waarbij nog meer CO2-uitstoot wordt uitgestoten blijft er nog amper ijs over.

Om dit proces te vertragen, worden gletsjers op sommige plekken in de zomer bedekt met een wit deken, waardoor een groot deel van de inkomende zonnestraling wordt teruggekaatst (het albedo effect). Hoewel dit volgens Zekollari goed werkt, kan het maar op zeer kleine schaal worden toegepast. Het kost veel tijd, mankracht en dus geld. Ook blijft er geregeld (micro)plastic achter, wat slecht is voor het milieu.

Een andere optie is het aanmaken van kunstmatige sneeuw op een gletsjer. Maar ook dit vergt veel energie en is vaak niet mogelijk bij warmere temperaturen, omdat het water dat je opspuit dan geen ijs wordt. Bovendien is de toevoer van voldoende water hoog in de bergen niet zo eenvoudig. Zekollari: "De opwarming van de aarde beperken is de enige manier om nog een deel van gletsjers te redden. Dat is geen activisme, maar wat de wetenschap ons vertelt."

Het terugtrekken van gletsjers heeft invloed op de bruikbaarheid van installaties in een skigebied. Sommige stationsgebouwen bovenop bergen kunnen instabiel worden door de dooi van permafrost en de afnemende tegendruk van het ijs. 

"Met grote investeringen kunnen de stations gered worden om ze operationeel te houden, maar het wordt steeds moeilijker", zegt Matthias Huss, geograaf verbonden aan de technische universiteit ETH in Zürich.

Wintersport nog duurder?

Dat heeft uiteindelijk gevolgen voor de kosten van wintersport, verwacht hij. "Zelfs in een veel warmer klimaat zal skiën op bijvoorbeeld 3000-4000 meter boven zeeniveau nog steeds mogelijk zijn. De skipistes zullen minder op gletsjers liggen, maar het zal nog steeds mogelijk zijn om faciliteiten te behouden voor mensen die absoluut willen skiën."

Er zal zo volgens Huss zeker een verschuiving plaatsvinden in de belangstelling van mensen voor wintersport. "Als het moeilijker wordt om de sneeuw te bereiken, zal de belangstelling afnemen en zullen er over vijftig jaar waarschijnlijk veel minder mensen skiën dan nu. Dit zal waarschijnlijk ook de prijzen beïnvloeden."

In Les Arcs beseft burgemeester Desrues zich dat de tijden veranderen. "Twintig jaar geleden was het zeer zeldzaam dat het in de zomer 30 graden werd in de vallei. Nu zitten we iedere zomer op 35, 36 tot soms wel 38 graden met weinig regenval. Voor het eerst was het gras in de vallei geel. Terwijl de gletsjer onvoldoende wordt aangevuld."

Nog even en het prepareren van de beroemde Aiguille Rouge-afdaling is verleden tijd. Wat dan nog rest is een 'free ride zone' met waarschuwingsborden dat hier alleen hele goede, ervaren skiërs kunnen afdalen. Desrues: "We zullen ons moeten aanpassen."