Hoelang is piloot nog onmisbaar in cockpit? 'Iemand moet kunnen ingrijpen'
De Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers (VNV) is een campagne gestart tegen plannen om in de toekomst nog maar één piloot op een vlucht te zetten, in plaats van twee. Een slecht idee, vinden de piloten. De kans dat het snel zo ver komt lijkt klein: "In de luchtvaart draait alles om veiligheid."
Met de campagne verzetten de piloten zich tegen plannen van onder meer vliegtuigbouwer Airbus. Die onderzoekt of het mogelijk is om het aantal piloten te verminderen. Dat zou geld besparen, maar volgens de bezorgde piloten is het – althans voorlopig – ondenkbaar.
"Het is onze verantwoordelijkheid onze passagiers veilig naar hun bestemming te brengen, maar we zien tegelijkertijd dat vliegtuigbouwers vaart zetten achter dit project, dat vliegen juist onveiliger maakt", zegt Camiel Verhagen. Hij is voorzitter van de VNV en piloot bij KLM.
"Al in 2027 willen zij dit uitrollen, met hulp van de Europese toezichthouder. Deze ontwikkeling vindt buiten het zicht van de passagiers plaats, terwijl achter de schermen de voorbereiding al heel ver is", aldus Verhagen.
Onderzoek
Het Europees Agentschap voor de veiligheid van de luchtvaart (EASA) doet inderdaad onderzoek naar de veiligheid van vliegen met maar één piloot. Dat onderzoek wordt uitgevoerd door het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR). Een woordvoerder van het NLR bevestigt desgevraagd dat dit onderzoek loopt, maar wil niets zeggen over de inhoud.
De plannen voor vliegen met één piloot die er nu liggen zijn overigens nog beperkt. Het gaat voorlopig alleen om delen van de vlucht. Bij de start en landing zouden altijd nog twee piloten aanwezig moeten zijn.
Nu is het zo dat op lange intercontinentale vluchten vier piloten meegaan, die elkaar afwisselen. Als tijdens lange vluchten niet steeds twee piloten tegelijk aan het stuur zouden hoeven zitten, is het in de toekomst wellicht niet nodig om zo'n dubbele bezetting mee te nemen.
Automatische piloot
Dat zou mogelijk zijn dankzij technologische vooruitgang. De automatische piloot kan steeds meer taken van de vlieger overnemen, maar de VNV vindt het nog veel te vroeg voor experimenten.
"Wat ons betreft wordt nieuwe technologie geïntroduceerd in het huidige en bewezen veiligheidsconcept met twee piloten", zegt Camiel Verhagen. "Daar wordt vliegen nog veiliger van. Technologie moet geïntroduceerd worden om bestaande risico's te verkleinen, niet ter vervanging van de bewezen samenwerking van twee piloten in de cockpit."
Hoogleraar Max Mulder is hoofd van de afdeling Control & Simulation van de faculteit Lucht- en Ruimtevaarttechniek aan de TU Delft. Volgens hem is de ontwikkeling naar één piloot al lang aan de gang, maar is deze stap in realiteit nog ver weg.
Logische stap
"Deze ontwikkeling is al sinds begin jaren 2000 aan de gang", zegt Mulder. "Het is ook een heel logische ontwikkeling. We zijn van vijf mensen in de cockpit naar vier, drie en nu twee gegaan. Eén vlieger is de volgende stap."
Dat het nog lang kan duren voor het zover is, heeft volgens hem alles met veiligheid te maken. "Daar gaat alles om in de luchtvaart. Elke aanpassing moet uitgebreid onderzocht worden."
Volgens Mulder kan een automatische piloot veel, maar niet alles. "De mate van automatisering aan boord is hoog. Maar je moet je er bewust van zijn dat lang niet alles is geautomatiseerd", zegt hij. "Heel veel mensen denken dat een vliegtuig een soort zelfrijdende auto is. Maar zo werkt het niet. Er zijn heel veel dingen die de vlieger moet doen, en die we niet kunnen, willen of mogen automatiseren."
Menselijk ingrijpen noodzakelijk
De hoogleraar wijst erop dat er altijd iets kan gebeuren waarbij menselijk ingrijpen noodzakelijk is. "Er is altijd werk voor mensen aan boord, al is het maar als er iets misgaat: dan moet er iemand ingrijpen. Er zijn een hoop dingen aan boord die kapot kunnen gaan. Je hebt een mens nodig om een knopje om te zetten, of een brandje te blussen."
Volgens Mulder is een vliegtuig besturen nou eenmaal veel werk. "Met name bij de landing heb je behoorlijk wat werklast. Zeker bij slecht weer. En als het druk is op de luchthaven, en er gaat iets mis, bijvoorbeeld een ziek persoon aan boord, dan is dat eigenlijk te veel werk voor één mens. Daarom zit die tweede er."
Ook Camiel Verhagen onderstreept de onmisbaarheid van een tweede piloot: "Stel je voor dat er plotseling een motorstoring of een ander incident is, dan ben je blij dat je met z'n tweeën zit en niet je collega van de rustruimte moet komen: slaperig, ongeïnformeerd en wellicht te laat."
Duurzaamheid belangrijker
Mulder wijst erop dat minder bemanning vanwege de kostenbesparing weliswaar een interessante ontwikkeling zou kunnen zijn, maar dat er nog veel grotere en belangrijkere uitdagingen liggen voor een vliegtuigbouwer op het gebied van verduurzaming van de luchtvaart. "Dat is in mijn optiek oneindig veel belangrijker dan dit", zegt hij.
De hoogleraar denkt dat helemaal geautomatiseerd vliegen, dus commerciële vluchten zonder piloot, nog decennia op zich zullen laten wachten, vanwege de hoge eisen die worden gesteld op het gebied van veiligheid. "Ik denk niet dat ik het in mijn leven ga meemaken. Ik ben 56, en ik hoop nog heel lang te leven. Maar ik voorspel dat het in mijn leven niet gaat gebeuren. "