NAVO wil nieuwe chef sneller benoemen, Rutte op poleposition
Het militaire bondgenootschap NAVO wil haast maken met de benoeming van de nieuwe secretaris-generaal. Demissionair premier Mark Rutte behoort tot de grootste kanshebbers, wat ertoe kan leiden dat ook hij het kabinet vroegtijdig zal verlaten. "Zijn kandidatuur wordt breed gedragen."
Binnen de NAVO wordt al een tijdje gezocht naar een geschikte nieuwe chef. De huidige secretaris-generaal, de 64-jarige Noor Jens Stoltenberg, verlengde vorige zomer zijn termijn nog met een jaar, maar zwaait dit jaar definitief af.
De Amerikaanse NAVO-ambassadeur Julianne Smith zei gisteren dat de NAVO-bondgenoten de selectieprocedure het liefst in het eerste kwartaal van dit kalenderjaar willen voltooien. "We willen dit proces graag afronden."
Rutte is topkandidaat NAVO
Een naam die al langer rondzingt, is die van Mark Rutte. Hij zou al meerdere malen zijn gepolst door de Amerikaanse president Joe Biden. Ook schoof hij zichzelf publiekelijk naar voren in een interview eind oktober. Dat was opmerkelijk: de keuze voor een nieuwe secretaris-generaal van de NAVO wordt doorgaans achter de schermen bekokstoofd.
Toch geldt de 57-jarige Rutte als de belangrijkste kandidaat. Hij heeft als langstzittende minister-president van Nederland ruime politieke ervaring op het wereldtoneel en staat er bovendien goed op bij de Amerikanen, die vanwege hun militaire overmacht veruit het invloedrijkste land zijn binnen de NAVO.
"Ik denk niet dat het een geheim is", zei VN-ambassadeur Smith over de kansen van Rutte. "We hebben van hemzelf gehoord dat hij interesse heeft. Dus dat is één persoon waarnaar de alliantie kijkt. Maar het is een voortdurend proces en ik verwacht dat in de komende maanden een besluit valt."
Concurrentie voor Rutte uit Estland en Letland
Concurrenten van Rutte zijn de Estse premier Kaja Kallas (46) en de Letse buitenlandminister Krisjanis Karins (59). Hun kansen op de topfunctie worden kleiner geacht. Kallas slaat volgens sommige westerse landen een te agressieve toon aan tegenover de Russen. Ook is ze in eigen land in verlegenheid gebracht door zakelijke belangen van haar man in Rusland.
De Let Karins lijkt op voorhand een minder omstreden kandidaat. Maar omdat Letland net als Estland grenst aan Rusland kan ook zijn kandidatuur gevoelig liggen, omdat een NAVO-chef uit deze Baltische Staten (beide tot 1991 onderdeel van de Sovjet-Unie) door de Russen kan worden gezien als provocatie.
Als Rutte dit voorjaar inderdaad wordt benoemd, heeft dat mogelijk gevolgen in eigen land. Ruttes kabinet viel op 7 juli omdat de vier coalitiepartijen het niet eens konden worden over het asielbeleid. Zolang er geen nieuw kabinet is gevormd, blijft Rutte (demissionair) premier van Nederland. Een rol die moeilijk te combineren lijkt met die van NAVO-topman.
Yeşilgöz eerste vrouwelijke premier?
Daarmee zou een situatie ontstaan die niet eerder is voorgekomen, zegt politiek commentator Frits Wester. "Ik denk dat Rutte liever zijn tijd in Nederland wil afmaken tot de installatie van een nieuwe kabinet. Als daar een paar weken tussen zitten, is dat niet zo'n enorm probleem. Maar als de formatie niet vergevorderd is, zal vermoedelijk iemand uit het demissionaire kabinet tijdelijk premier van Nederland worden. Dat kan Dilan Yeşilgöz zijn, maar het kan ook een VVD'er zijn van buiten het kabinet."
De kans dat Rutte de prestigieuze baan krijgt, is volgens Wester groot. "Hij is zo'n beetje de langstzittende leider in Europa. Zijn kandidatuur wordt breed gedragen. Het is vandaag de dag een heel belangrijke functie omdat je direct te maken krijgt met oorlogen, ook op Europees grondgebied."
Mocht Rutte vroegtijdig vertrekken, dan is hij de zoveelste die het demissionaire kabinet dat zijn naam draagt verlaat. De ministers Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken), Sigrid Kaag (Financiën) en Ernst Kuipers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en staatssecretaris Gunay Uslu (Cultuur en Media) zijn al weg, terwijl minister Liesje Schreinemacher (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) momenteel met zwangerschapsverlof is.
Al zou zijn benoeming bij de NAVO ook bijzonder zijn. De laatste Nederlandse secretaris-generaal van NAVO was Jaap de Hoop Scheffer, van 2004 tot 2009. Daarvoor stond alleen in de periodes 1961-1964 (Dirk Stikker) en 1971-1984 (Joseph Luns) een Nederlander aan het hoofd van de NAVO.