Wat gebeurt er in Rusland na dood Navalny? 'Poetin zal ermee wegkomen'
"Geschrokken, ja, natuurlijk. Maar echt verrast hierover kan niemand zijn." Dat zegt hoogleraar Russische geschiedenis en politiek André Gerrits over de dood van de Russische oppositieleider Aleksej Navalny. "Het is een beetje de kroniek van een aangekondigde dood. We wisten dat het ging gebeuren, alleen niet wanneer."
Overal ter wereld is inmiddels gereageerd op de dood van Navalny: demissionair premier Mark Rutte noemde het 'verschrikkelijk nieuws'. "Het getuigt opnieuw van de immense bruutheid van het Russische regime", zei Rutte. NAVO-chef Jens Stoltenberg zei 'diep bedroefd' te zijn door het nieuws en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken noemde het 'een teken van Russische zwakte'.
Redelijk stil
Maar in Rusland blijft het voorlopig redelijk stil, ziet Gerrits. "Het Kremlin heeft gereageerd, maar heeft eigenlijk de bal bij de gevangenis gelegd. Een echte reactie moet nog komen, maar die kunnen we eigenlijk wel uittekenen. Het zal in ieder geval gemeld worden dat het om een 'natuurlijke dood' gaat. En de Russische pers, voor zover die nog bewegingsvrijheid heeft, zal met zo'n politiek beladen onderwerp als dit ook wel erg voorzichtig zijn en de officiële lezing volgen."
Tot nu toe is die officiële lezing volgens de gevangenisautoriteit dat hij onwel werd na een wandeling. Navalny zou zijn bewustzijn zijn verloren waarna medisch personeel hem probeerde te reanimeren. Hij werd hierna dood verklaard. Het Kremlin liet weten de reacties vanuit het Westen waarin ze het regime beschuldigen, 'absoluut onacceptabel' te vinden. Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov noemt de reacties 'hysterisch'.
Vóór zijn gevangenschap streed Navalny met demonstraties en via zijn onlinekanalen tegen corruptie en de macht van het Kremlin. Het leverde hem miljoenen volgers op. "Vooral onder jongeren was hij erg populair geworden", zegt Gerrits. Het zorgde ervoor dat hij in Russische staatsmedia vaak werd geboycot. Als er al over hem werd geschreven werd hij neergezet als een verrader, NAVO-spion of zelfs een 'politieke pedofiel'.
En ook president Vladimir Poetin deed er alles aan om maar niet de naam van Navalny te hoeven noemen. "Die persoon...", zei Poetin ooit toen hij het had over Navalny. En door de Russische rechter werd de Kremlincriticus in schijnprocessen onder meer veroordeeld als een oplichter en een extremist.
Alles om de invloed van Navalny maar zo beperkt mogelijk te houden. De vraag is nu hoe Rusland en de Russische burgers reageren op de dood van de oppositieleider. "De strategie van de overheid is vaak om de lezing na de dood zo min mogelijk politiek te maken. Ze zullen benoemen dat hij weleens in aanraking is geweest met justitie en daarom vastzat, maar dat daar geen politieke belangen bij speelden. Poetin zal hopen dat het daarmee klaar is."
Presidentsverkiezingen
Of dat ook daadwerkelijk zo is, valt nog te bezien. "Tot nu toe heb ik nog geen beelden gezien van grote massa's mensen op straat", zegt Gerrits. "Maar in de grote steden is de sfeer echt wel anders dan voorheen. Volgende maand zijn er presidentsverkiezingen, die Poetin weer gaat winnen natuurlijk. Maar verkiezingen zijn altijd een moment van politieke mobilisatie. Dat zagen we ook bij de kandidaatstelling van Boris Nadezjdin. Daar gingen veel mensen de straat voor op om hun handtekening te zetten. Of de dood van Navalny een katalysator is en mensen verder in beweging zet, dat zullen we moeten afwachten."
"Heel eerlijk gezegd verwacht ik niet dat het leidt tot massale demonstraties. Maar dat zeg ik wel met de kanttekening dat bij dit soort grote gebeurtenissen de vlam natuurlijk zo in de pan kan slaan", aldus Gerrits. Wel duiken op sociale media beelden op van Russen in verschillende steden die bloemen willen neerleggen voor de dood van Navalny. Op meerdere plekken wordt dit hen onmogelijk gemaakt.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Correspondent Olaf Koens verwacht wel dat de dood van de oppositieleider veel los zal maken. "Hij heeft heel veel aanhangers, je kunt verwachten dat mensen de straat opgaan. Hij is populair in Rusland. Ik denk wel dat we iets van een protest gaan zien, in verschillende Russische steden. De dood van zo iemand zal ongetwijfeld gevolgen hebben."
Met of zonder massale demonstraties, Gerrits ziet er niet daadwerkelijk iets door veranderen. "Met deze juridische moord, want dat is het, zal het regime ook weer wegkomen. Zoals ze ook met alle eerdere politieke moorden en repressie zijn weggekomen."