Ook mensen met diabetes willen ramadan niet missen: 'Let goed op'
De islamitische vastenmaand ramadan is een belangrijke religieuze én sociale periode voor moslims. Maar als je chronisch ziek bent, bijvoorbeeld als je diabetes hebt, kan vasten gevaarlijk zijn. Ondanks waarschuwingen van experts willen veel patiënten tóch graag meedoen.
Tijdens de vastenmaand ramadan, die na dit weekend begint, eten en drinken moslims niet tussen de dageraad en zonsondergang. Voor een gezond lichaam is dat geen probleem, maar mensen met chronische gezondheidsklachten moeten goed opletten, en overwegen om het vasten over te slaan.
Siham Bouchareb is huisarts en promovenda aan Amsterdam UMC. Ze doet onderzoek naar de ramadan en diabetes. Uit een onderzoek, waar ze in 2022 de NHG-Wetenschapsprijs mee won, blijkt dat veel gelovige diabetespatiënten het moeilijk vinden om te besluiten niet mee te doen aan de ramadan, ook al weten ze dat er mogelijke gezondheidsrisico's zijn.
RTL Nieuws sprak met Aman Maksoedan, diabetespatiënt die de vastenmaand niet wil overslaan. Bekijk zijn verhaal hier:
"Uit internationaal onderzoek weten we dat mensen met diabetes vaak toch meedoen met de ramadan, en daarmee een hoger risico hebben op complicaties", zegt Bouchareb. "Hun suikerwaarden kunnen dan te hoog, of juist te laag worden."
Als een diabetespatiënt veel koolhydraten eet, kan de bloedsuikerspiegel hard stijgen. Tijdens het breken van het vasten, na zonsondergang, worden vaak veel zoetigheden gegeten. Als iemand met diabetes juist lang niets eet, kan de bloedsuikerspiegel dalen.
Zulke uitschieters kunnen leiden tot zogeheten hypers of hypo's, die weer nadelige gezondheidseffecten hebben. Zo kunnen mensen bij ernstige hypo's zelfs buiten bewustzijn raken.
Niet iedereen hoeft te vasten
Hoewel de ramadan een belangrijke zuil van het islamitische geloof vormt, hoeft niet iedereen aan het vasten deel te nemen. Zo hoeven jonge kinderen, zwangere vrouwen én chronisch zieken niet aan de vastentijd mee te doen.
Voor mensen met diabetes type 1 is het advies om niet te vasten tijdens de ramadan. Voor mensen met diabetes type 2 geldt dat advies in sommige gevallen ook. "Diabetespatiënten met type 2 die goed ingesteld zijn op hun medicatie en geen ernstige gezondheidsproblemen hebben, en bij wie medicatie ook aangepast kan worden, kunnen het wel proberen", zegt Bouchareb. "Het is dan wel belangrijk dat zij goede voorlichting krijgen."
Diabetes is niet de enige chronische ziekte die een risico vormt tijdens de vastenmaand. Ook mensen met hart- en vaatziekten en nierpatiënten doen er verstandig aan extra goed op te letten.
Volgens Ali Lahdidioui, internist en voorzitter van de Associatie Marokkaanse Artsen Nederland (AMAN), speelt de sociale component een grote rol in de afweging die chronisch zieke moslims maken om wel of niet te vasten.
Sociale druk
De ramadan is behalve een belangrijk religieus moment ook een belangrijke sociale aangelegenheid. "Als je je lichaam schade kan berokkenen door te vasten, ben je religieus gezien niet verplicht mee te doen", zegt Lahdidioui. "Maar daarbij komt de sociale druk en het spirituele verlangen om het toch niet te willen missen."
Diabetes type 1 en 2
Diabetes is een van de meestvoorkomende chronische ziekten in Nederland. De twee voornaamste varianten van diabetes zijn type 1 en 2.
Type 1 is een auto-immuunziekte die vroeger bekendstond als 'jeugddiabetes'. Het afweersysteem vernielt bij deze variant de cellen die insuline aanmaken in de alvleesklier. Zonder insuline kan een mens niet leven, want daarmee wordt je bloedsuiker geregeld. Mensen met diabetes type 1 moeten zichzelf hun leven lang insuline toedienen.
Bij diabetes type 2 reageert het lichaam niet meer goed op insuline, het hormoon dat de bloedsuikerspiegel regelt. Daardoor blijft te veel suiker in het bloed zitten. Dit type heeft voornamelijk met ouderdom en/of overgewicht te maken.
Bron: Diabetes Fonds & hoogleraar diabetologie Hanno Pijl
Lahdidioui organiseerde tot het uitbreken van de coronapandemie vanuit AMAN voorlichtingsavonden in moskeeën, waarbij hij ook diabetesscreenings uitvoerde. "In ramadanperiode sta je sowieso meer stil bij de band met je eigen lichaam", zegt de arts. "Het is de ideale periode om ook bij dit onderwerp stil te staan."
Voorlichting
In Moskee Ar Raza in Almere vond gisteren ook een voorlichtingsavond plaats. Shaikh Azam Nurmohamed, internist/nefroloog van Amsterdam UMC, sprak met aanwezigen over wat vasten doet met mensen die lijden aan diabetes en andere chronische ziektes. De avond werd georganiseerd door de stichting Islam Kompas.
Wahied Amirkhan van die stichting vindt het een belangrijk onderwerp. Bovendien is het voor hem extra relevant, omdat zijn beide ouders diabetespatiënt zijn. "het duurde even voordat zij accepteerden dat zij niet mee hoeven te doen aan de ramadan in verband met de gezondheidsrisico's", vertelt hij.
Dat is uiteindelijk wel gelukt, en daar is hij blij mee. "Eerder slikte mijn vader 's ochtends al zijn medicijnen voor de hele dag. Daarna ging hij dan toch een paar uur vasten."
Volgens arts-onderzoeker Siham Bouchareb is het belangrijk dat mensen die twijfelen of hun gezondheid een probleem vormt tijdens de ramadan, van te voren zoveel mogelijk informatie inwinnen: "Ga voorafgaand aan de ramadan met je zorgverlener in gesprek, weet op welke symptomen je moet letten om op tijd te stoppen met vasten, weet hoe je eventuele zelfmetingen kunt doen en vraag medicatie- en voedingsadviezen."
