Mag je baas je verbieden te vasten tijdens de ramadan?
De ramadan is begonnen. Moslims die aan de vastenmaand meedoen, mogen pas eten als de zon onder is. Maar hoe zit dat juridisch? Mag je baas je bijvoorbeeld verbieden om te vasten als je fysiek zwaar werk doet?
In de wet staat arbeidsrechtelijks niets over de ramadan, zegt Pascal Besselink, advocaat arbeidsrecht bij DAS. Ook zijn er geen rechtszaken over gevoerd tussen werknemers en werkgevers.
"Het is ook vrij simpel. Als werknemer mag je gewoon vasten als je dat wilt. Er is vrijheid van godsdienst. Werkgevers kunnen niet afdwingen dat je toch eet, tenzij die kunnen aantonen dat je werkplek er onveilig door wordt. Maar dat is lastig. Er is wel een wettelijk instructierecht, maar dat gaat niet zo ver dat je baas kan bepalen wat en wanneer jij eet en drinkt en wat jij met je lichaam doet.”
Werknemers die de hele dag achter een computer zitten, zullen minder moeite hebben om niet te eten of te drinken dan werknemers die zwaar fysiek werk doen in de bouw. En een bidmoment is ook makkelijker in te lassen als je computerwerk doet, dan wanneer je bijvoorbeeld buschauffeur bent, zegt Besselink.
Bij dat laatste beroep kan het problemen geven. Moslims moeten volgens de officiële leer vijf keer per dag bidden. Ook buiten de ramadan om moet dat altijd, maar tijdens de ramadan zijn ook niet stricte moslims soms iets strenger in de leer.
"Als jij echt op het juiste tijdstip wilt bidden, zul je vrij moeten nemen. Je hebt altijd recht op verlof. Maar in de praktijk is het handiger om je bij ploegendienst door de roostermaker dan op een andere dienst te laten zetten. Je weet vooraf wanneer de ramadan valt", zegt Besselink.
Praat er met je chef of collega's over
Werknemers en werkgevers horen zich netjes tegenover elkaar te gedragen. Dat hoort bij goed werknemerschap en goed werkgeverschap, aldus de jurist.
"Het beste is er dus met je collega's of chef over te praten. Wat zijn je wensen, wat is er mogelijk? In het kader van het diversiteitsbeleid maken bedrijven er ook steeds vaker formeel afspraken over. Bij sommige cao's kun je zelfs kiezen of je vrij neemt met het Suikerfeest of met een andere, christelijke feestdag."
Streng diëten ook niet verboden
Werkgevers mogen zich nooit bemoeien met de lichamelijke integriteit van hun personeel. Dat betekent ook dat streng diëten bij iemand die wil afvallen niet verboden mag worden en mag je je personeel niet verbieden om te drinken of te roken.
"Tenzij door bepaald gedrag het werk niet meer gedaan kan worden. Dat zie je soms bij obesitas. Een voorbeeld is dat een werknemer te zwaar is om bijvoorbeeld bepaalde machines te kunnen bedienen.”
Niet vaker ziek
Werkgevers zijn soms bang dat personeel dat vast ziek uitvalt. Hier zijn geen formele cijfers van, en we herkennen dat fenomeen ook niet uit de praktijk, zegt Jurriaan Penders, bedrijfsarts en directeur medische zaken bij HumanCapitalCare.
"We vragen geen religie uit bij mensen. Ook is de ramadan ieder jaar steeds op een ander tijdstip dus is het moeilijk een patroon te zien."
Vasten is niet slecht voor je, zo zegt hij. "Het brengt geen schade toe aan je gezondheid. Wel zul je een paar dagen moeten wennen en kun je een suikerdip krijgen, waardoor je even minder kunt concentreren of duizelig wordt."
's Nachts werken
Bij mensen met een kantoorbaan kan dat geen kwaad. "Anders is het als je gevaarlijk werk doet, bijvoorbeeld op hoogte. Bij zwaar werk moet je tijdens de ramadan extra alert zijn op de risico's. Ga er vooraf als werknemer en werkgever over met elkaar in gesprek. Kijk wat de knelpunten zijn en doe aanpassingen."
Er zijn meerdere mogelijkheden, aldus Penders. Bijvoorbeeld een nachtdienst doen, als je vast en ergens werkt waar in ploegendienst wordt gewerkt. "Nachtdiensten zijn ook minder populair, dus waarschijnlijk kun je samen met je collega's en roostermakers een prima verdeling maken."
Aanpassen werktijden
Ook het aanpassen van de werktijden is een optie. Moslims vasten vanaf de schemering, ongeveer 4.30 uur 's ochtends.
"Laat je personeel dan om zeven uur of half acht beginnen in plaats van negen uur. Dan hebben ze nog energie. En dan kunnen ze eerder naar huis. Ook kun je kijken naar alternatieve werkzaamheden. Laat iemand die zwaar werk doet, ander werk doen of plan dat zware werk aan het begin van de dienst, als er net gegeten is. Vaak kun je onderling met je collega's wel schuiven met taken."
De pauze overslaan, omdat je toch niet eet mag juridisch niet, maar wordt wel gedaan. Toch raadt de bedrijfsarts het niet aan. "Pauze neem je niet alleen om te eten maar ook om te rusten. Het risico op ongevallen neemt zonder rust toe."