Mogen derdelanders uit Oekraïne nu blijven of niet?
Twee haaks op elkaar staande uitspraken van de Raad van State zorgen ervoor dat derdelanders uit Oekraïne nu helemaal niet meer weten waar ze aan toe zijn. En de gemeenten die ze opvangen ook niet. Demissionair staatssecretaris Eric van der Burg van Asiel zegt dat het allemaal niet bijdraagt aan het vertrouwen en de bestuurbaarheid. Politiek verslaggever Floor Bremer beantwoordt vier vragen.
1. Wat zijn derdelanders?
Derdelanders zijn migranten die in Oekraïne woonden toen de oorlog begon. Zij hebben geen Oekraïens paspoort maar een tijdelijke verblijfsvergunning, en ze zijn net als veel andere Oekraïners gevlucht.
In Nederland zijn er nu zo’n 2500 derdelanders. Zij kregen dezelfde bescherming als Oekraïense vluchtelingen, maar in januari kwam daar een einde aan. De hoogste Nederlandse bestuursrechter, de Raad van State, oordeelde toen dat die regeling op 4 maart zou eindigen. Daarmee zouden derdelanders geen recht meer hebben op een verblijf in Nederland.
Staatssecretaris Van der Burg liet weten dat zij een maand de tijd kregen om te vertrekken uit de gemeentelijke opvang. Derdelanders kunnen kiezen om terug te keren naar hun land van herkomst of om hier in Nederland een asielaanvraag te doen. Op 2 april kwam het recht op gemeentelijke opvang te vervallen.
2. Wat is nu het probleem?
Meerdere derdelanders hebben de uitspraak van de Raad van State aangevochten. Zij wilden een langere bescherming als vluchteling. Daar ontstond de onduidelijkheid. Want de ene rechter gaf de Raad van State gelijk, waardoor de derdelanders moesten vertrekken, terwijl de andere rechter de derdelanders gelijk gaf, waardoor ze mochten blijven.
Gisteravond kwam de Raad van State met een nieuw bericht: in afwachting van het oordeel van het Hof van Justitie van de Europese Unie mogen de zes mensen die naar de rechter zijn gestapt voorlopig blijven.
De uitspraak van gisteravond geldt voor zes mensen, maar is wel 'richtinggevend', zegt de Raad van State. Dat betekent dat als er sprake is van dezelfde omstandigheden, ook andere derdelanders deze uitspraak zouden krijgen.
3. Niet heel erg duidelijk dus?
Nee, door de onduidelijke juridische situatie die nu is ontstaan, weten gemeenten niet meer goed wat ze moeten doen. De gemeente Dordrecht bijvoorbeeld kiest ervoor derdelanders die nu in de gemeentelijke opvang zitten te vragen deze per direct te verlaten. Sinds gisteren hebben ze daar officieel geen recht meer op.
Maar andere gemeenten zijn in verwarring door de verschillende uitspraken. Amsterdam kiest er bijvoorbeeld voor nog even niets te doen, en de derdelanders gewoon nog gemeentelijke opvang te bieden totdat er meer duidelijkheid is.
De duidelijkheid die de rechtbank van Amsterdam heeft gevraagd bij het Hof van Justitie in Luxemburg kan nog maanden op zich laten wachten.
4. Wat nu?
Staatssecretaris Van der Burg is aan het kijken wat dit betekent voor de groep derdelanders. In een eerste reactie op het bericht van de Raad van State zegt hij geconfronteerd te worden met 'twee tegenstrijdige uitspraken in korte tijd'.
Hij noemt het 'een onduidelijkheid die helemaal niemand helpt'. Het draagt niet bij aan het vertrouwen en de bestuurbaarheid, laat hij weten. Op dit moment is hij aan het kijken wat het precies betekent en hij komt zo snel mogelijk met een brief die daarover meer duidelijkheid moet geven.