'Rusland mag niet wegkomen met de dood van Stan'

Het zestal wordt verantwoordelijk gehouden voor de dood van Stan. "Rusland ontkent nog altijd erachter te zitten, liegt over wat er is gebeurd en komt er steeds mee weg. Dat is heel pijnlijk", zegt Akkermans. "Vooral omdat er heel veel bewijs ligt. Waar het ons om gaat: een uitspraak dat ze schuldig zijn. Zodat ze niet langer kúnnen ontkennen dat ze verantwoordelijk zijn."

Terug naar augustus 2008. Tussen Georgië en Rusland is een korte maar hevige oorlog uitgebroken die onder meer gaat over een afvallige provincie in Georgië die bij Rusland wil horen: Zuid-Ossetië. Rusland is veel te sterk en binnen een paar dagen wordt het Georgische leger verjaagd uit de provincie. Maar de Russen bombarderen ook Georgië zelf. Zoals de stad Gori, de geboorteplaats van Sovjetleider Jozef Stalin.

Explosies

Gori is grotendeels geëvacueerd als Akkermans en Storimans in de ochtend van 12 augustus 2008 aankomen. Ze willen een reportage maken over de achterblijvers in de stad. Op het centrale plein filmt Stan het grote standbeeld van Stalin. Jeroen Akkermans staat vlakbij, samen met een Israëlische journalist die ook mee is. Ze praten met een groepje burgers. Het is even na half elf lokale tijd. Als Storimans terugloopt na het filmen, zijn er verschillende explosies. 

Een Russische raket met clustermunitie slaat in op het plein. Clustermunitie bestaat uit verschillende bommen vol kleine kogeltjes van enkele millimeters doorsnee, die alles doorzeven. Een kogeltje en de luchtdrukgolf van de explosie worden Storimans fataal. Hij is op slag dood. Akkermans raakt gewond, de Israëlische journalist wordt doorzeefd, maar overleeft als door een wonder. Elf Georgische burgers komen om. 

Een Griekse cameraploeg filmt kort na de explosie de ontreddering op het plein. De beelden van de lichamen op straat gaan de hele wereld over. Ze komen op de redactie van RTL Nieuws keihard binnen. 

Storimans is populair onder zijn collega’s. De 39-jarige Brabander is een beer van een vent, en altijd in voor een grapje. Maar hij is met zijn 20 jaar ervaring vooral een heel goede en betrouwbare cameraman. Verslaggevers willen graag met hem draaien, zeker in oorlogsgebieden. "Als je met Stan op reis ging, dan voelde je je veilig. Je had letterlijk en figuurlijk een tank naast je", zegt verslaggever Bart Hettema, een vriend van Stan, op zijn begrafenis. 

Die 12de augustus geldt nog altijd als de zwartste dag in de geschiedenis van het RTL Nieuws. 

Jeroen Akkermans: "Stan stond maar een paar meter van mij af. Dat hij fataal is geraakt en ik niet, is nog altijd moeilijk te bevatten. In eerste instantie blijft het je bezighouden: een stapje naar rechts of links op het plein en het lot had anders beschikt."

Akkermans zelf heeft nog altijd kleine kogeltjes in zijn linkerbeen en gruis van de clustermunitie in zijn knie en schouder ("die wil ik er nog eens uit laten halen"), maar wat vooral knaagt is de juridische strijd die hij nu al bijna zestien jaar voert. Hoe moeilijk soms ook. 

'Geen houdbaarheidsdatum'

Met stemverheffing: "Ik wil mij niet neerleggen bij het onrecht, verdomme. Voor Stan, en al die anderen die omkwamen. Natuurlijk heb ik tijden gehad dat ik de gordijnen achter me dicht wilde doen, en alles vergeten. Maar als je met mensen van doen hebt die blijven liegen en ontkennen, dan moet je je rug rechten. Ik heb geen keus. Dit laat ik niet over mijn kant gaan. Juist na al die jaren. Er zit geen houdbaarheidsdatum op gerechtigheid. Het recht is geen pak melk." 

Over de aangifte zegt hij: "Er is geen enkele twijfel dat Rusland dit heeft gedaan. De raket was van het type Iskander. De Russische trots, die een jaar later zelfs in parades op het Rode Plein is geprezen als hoogstaand en zeer precies. In 2008 had alléén Rusland die raketten. Dat hebben ze zelf ook gezegd. Het was een prestigieus wapen. Er was in die tijd ook maar één Iskander-bataljon. Dat heeft de raket op Gori afgevuurd."

Er zijn beelden van de inslag, gemaakt door een beveiligingscamera. Het plein ligt na de explosie bezaaid met brokstukken van de raket, duidelijk herkenbaar aan de vorm, met de serienummers er nog op. In de lichamen van de slachtoffers en in auto’s op het plein worden kogeltjes uit de clustermunitie gevonden. In de gevels van gebouwen zijn duizenden gaatjes nog steeds zichtbaar.

Akkermans neemt een aantal raketdelen mee, die hij laat onderzoeken door experts. Hun conclusie: die kunnen alleen maar afkomstig zijn van een Russische Iskander, type SS-26. "Elk onderdeel van de raket is in feite een 'smoking gun', het moordwapen behoort exclusief tot één partij", aldus Akkermans. Immers, Rusland is het enige land dat op dat moment over de Iskander beschikt.

Onderzoek ter plekke eind 2008 door een missie van de Nederlandse regering leidt tot de conclusie dat het een Russische Iskander met clustermunitie was, die de slachtoffers maakte. Ook mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch concludeert dat.

Bewijs: intern document

Speurwerk in Russische open bronnen levert Akkermans in de loop der jaren een schat aan informatie op over de leden van de Iskander-eenheid. En onlangs weet een bron van Akkermans de hand te leggen op wat hij noemt het belangrijkste bewijsstuk: een intern Russisch document waarin het aandeel van de Iskander in de Georgië-oorlog staat beschreven. "Ze zijn er trots op, betrokkenen worden genoemd. Hoe de raketinstallatie met een vliegtuig is vervoerd naar de lanceerplek, en hoe de raket 'succesvol' is afgevuurd."

Daarmee kunnen de Russen de ontkenning niet langer volhouden, zegt Akkermans. "Het gaat om een document met informatie dat met goedkeuring van het Russische ministerie van Defensie is uitgegeven. Ik wist dat het bestond. Het was zoeken naar een speld in een hooiberg, maar het is gelukt."

Akkermans doet nu met Marjolein Storimans aangifte bij het Openbaar Ministerie in Nederland. Een laatste mogelijkheid om gerechtigheid te krijgen voor nabestaanden en betrokkenen. Eerdere pogingen bij het Internationaal Strafhof in Den Haag en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg lijken te zijn gestrand. 

Akkermans: "Het Hof in Straatsburg zei dat niet meer was vast te stellen wie op dat moment de controle had over het slagveld. En dat ze daarom geen uitspraak konden doen. Ze wilden er wat mij betreft hun handen niet aan branden. Maar als zelfs de verdediger van mensenrechten de deur sluit naar mensenrechtenschendingen tijdens een oorlogssituatie, zet je de slachtoffers buitenspel."

'Geniepig, vals en schaamteloos'

De behandeling van de zaak werd voor Akkermans een bizarre ervaring. "De advocaat van Rusland suggereerde dat Georgië het zelf had gedaan. Met hulp van de Amerikanen zouden Iskander-onderdelen naar Georgië zijn gebracht om Rusland in een kwaad daglicht te stellen. Het was bijna kolderiek, als het niet zo pijnlijk was. Door een foto van een ander deel van de wagen te tonen, ontkenden ze dat de taxi waarin wij zaten, was doorzeefd met clusterkogeltjes. Zo geniepig, vals en schaamteloos. Ze liegen en proberen er mee weg te komen. Maar ik wil Rusland niet het laatste woord geven", zegt Akkermans. 

Akkermans realiseert zich dat sprake is van wat hij noemt 'een soort van spagaat'. "Ik ben journalist, maar ik ben hier ook slachtoffer. Het doel van de journalistiek is waarheidsvinding.  Als die waarheid wordt weggemoffeld, gemanipuleerd en als leugen wordt afgedaan, dan moet je van je laten horen. Als slachtoffer, maar ook als journalist."

Goede hoop

Hij heeft goede hoop dat het Nederlandse OM met de nieuwe informatie in de aangifte overgaat tot vervolging van de betrokken Russen. "Zelfs de Nederlandse regering heeft in haar onderzoek al geconstateerd dat het een Russische Iskander was. En ik ben hoopvoller gestemd sinds de oorlog in Oekraïne, sinds de MH17, en sinds Boetsja, waar zoveel mensen zijn gedood. Naar Oekraïne zijn meteen forensische teams gestuurd om oorlogsmisdaden te onderzoeken. Dat is in Georgië niet of nauwelijks gebeurd."

Het zoeken naar gerechtigheid bij oorlogsmisdaden wordt belangrijker gevonden, zegt Akkermans. "De zoon van Stan zei tegen zijn moeder Marjolein: er is een moordenaar, waarom doet niemand daar wat aan? Hopelijk gaat het, met al dit bewijs op tafel, nu eindelijk gebeuren."