Slowakije onder hoogspanning na moordaanslag op premier
De aanslag op het leven van de Slowaakse premier Robert Fico doet de spanningen in het land hoog oplopen. Dat terwijl het land al voor de schietpartij extreem verdeeld was. "Je bent voor of tegen."
Volgens de laatste berichtgeving lijkt premier Fico de aanslag te overleven. Wel wordt zijn gezondheidstoestand in de Slowaakse media nog altijd omschreven als 'ernstig'.
De 59-jarige politicus werd woensdag op klaarlichte dag van dichtbij neergeschoten na afloop van een regeringsvergadering in de centraal geleden gemeente Handlová, zo'n 160 kilometer ten noordoosten van de hoofstad Bratislava. De schutter schoot vijfmaal en Fico zou door meerdere kogels geraakt zijn, onder meer in zijn maag en arm.
'Ternauwernood ontsnapt'
De premier werd eerst opgenomen in een lokaal ziekenhuis en later per traumahelikopter overgebracht naar het ziekenhuis in Banská Bystrica, waar hij nog altijd wordt behandeld. De nieuw gekozen Slowaakse president Peter Pellegrini bezocht hem daar persoonlijk en zei na afloop dat Fico 'ternauwernood ontsnapt is aan de dood'.
Hoewel de motivatie van de schutter nog onduidelijk is, omschreef Pellegrini de aanslag direct als politiek gemotiveerd. "Ik ben geschokt door waar de haat jegens een andere politieke mening toe kan leiden. We hoeven het niet over alles eens te zijn, maar er zijn genoeg manieren om onze meningsverschillen democratisch en juridisch te uiten."
Ook minister van Binnenlandse Zaken Matus Sutaj Estok legde die link. Hij zei gisteren tijdens een persconferentie dat de verdachte – naar verluidt een 71-jarige schrijver uit het stadje Levice – eerder heeft deelgenomen aan anti-regeringsprotesten. "Dit is een lone wolf wiens acties na de presidentsverkiezingen werden versneld, omdat hij ontevreden was over de uitkomst ervan."
'Giftig klimaat'
De aanslag op Fico schokt de bevolking in Slowakije. Een land waar al langere tijd een zeer gespannen politieke sfeer hangt, zegt correspondent Jeroen Akkermans vanuit Bratislava. "Iedereen heeft er tabak van dat er niet meer naar elkaar wordt geluisterd en dat dit het land opbreekt. En dat in zo'n giftig klimaat dit soort mensen kunnen opkomen, van wie de motivaties vooralsnog troebel zijn."
Robert Fico begon in oktober aan zijn derde termijn als premier namens de links-populistische partij Smer ('richting' in het Slowaaks). Dit na een nek-aan-nekrace tijdens de verkiezingen met Michal Simecka van de liberale, pro-Europese partij Progressief Slowakije (PS), die lijnrecht tegenover hem stond.
Hoewel Slowakije sinds 2004 lid is van zowel de EU en de NAVO vaart Fico's huidige regering een opvallend pro-Russische koers. Hij zei bij zijn verkiezing dat er 'geen enkele kogel' meer naar Oekraïne zal worden gestuurd en voegde later daad bij het woord. Dat terwijl Slowakije eerder nog voorop liep met het leveren van wapens, zoals luchtafweerraketten en MIG-29-straaljagers.
Fico besloot ook om het speciale Openbaar Ministerie te schorsen dat corruptiezaken en ernstige misdaden onderzocht. Ook kwam hij met plannen voor het intrekken van de bescherming van klokkenluiders, en voor nieuwe belastingmaatregelen die de financiering van ngo's onder druk zet.
Media aan banden
Ook op andere vlakken was het voor de moordaanslag uiterst onrustig in het land. Zo liet Fico zich tijdens zijn campagne fel uit tegen lhbti-rechten en bond hij de strijd aan met de onafhankelijke media, die hij 'vijandig' noemde en aan banden wil leggen. Dat veroorzaakte een tegenreactie vanuit de oppositie en de journalistiek. Het gevolg: een verharding van het debat.
"Dat alles heeft geleid tot een hoop verbaal geweld", zegt Akkermans. "Dat verkoopt de krant, maar ook de politicus. Je bent voor of tegen. Fico doet ook mee aan dat verbale geweld, maar oppositiepartijen en journalisten ook. De mensen die je hier op straat spreekt, hebben één overeenkomst: ze zijn allemaal enorm ontevreden over wat er in de politiek gebeurt."
Italiaanse maffia
Fico is ook op privégebied niet van onbesproken gedrag. Zijn vorige regeringen zijn meermaals beschuldigd van corruptie en connecties met de Italiaanse maffia. De Slowaakse onderzoeksjournalist Jan Kuciak, die onderzoek deed naar de banden tussen politici en zakenlieden, werd samen met zijn verloofde Martina Kusnirova op 21 februari 2018 doodgeschoten.
De moord op de twee, beiden 27 jaar oud, leidde zes jaar geleden tot een enorme schokgolf en veel woede, gevolgd door massale demonstraties en uiteindelijk het aftreden van Fico's toenmalige regering. Die had nauwe banden met de invloedrijke oligarch en veroordeelde fraudeur Marián Kocner. Die is ook beschuldigd van het geven van de opdracht voor de dubbele moord, maar is hier nooit voor veroordeeld.