Drie grote kanshebbers presidentsverkiezing Iran: twee hardliners en een gematigde hervormer

Na de plotselinge dood van Ibrahim Raisi vorige maand zit Iran zonder president. Raisi kwam om het leven bij een helikopterongeluk. Na zijn dood meldden zich tachtig kandidaten die wilden meedingen naar het presidentschap. Van hen zijn er uiteindelijk zes door de strenge selectieprocedure gekomen.

Raad der Hoeders

Die selectie wordt gemaakt door de Raad van Hoeders. Die bestaat uit zes geestelijken, gekozen door de opperste leider ayatollah Khamenei en zes juristen, die worden aangewezen door het parlement.

Masoud Pezeshkian

Opvallend genoeg werd de gematigde reformist Masoud Pezeshkian goedgekeurd. De 69-jarige hartchirurg en voormalig minister van Volksgezondheid valt op vanwege zijn visie op onder meer de hoofddoekplicht en de banden met het Westen.

Voor Iraanse begrippen heeft Pezeshkian nogal 'spectaculaire ideeën', legt Midden-Oostendeskundige Paul Aarts uit. Pezeshkian pleit voor het hervatten van de gesprekken met de Verenigde Staten over een nucleair akkoord. "Op dit moment bevindt die zich in een soort comatoestand."

Hoofddoekplicht

Als het gaat om de strenge kledingvoorschriften in het land, zoals de hoofddoekplicht voor vrouwen, houdt Pezeshkian er een minder strenge kijk op na. "Net zoals we vrouwen niet kunnen dwingen om de hijab af te doen, kunnen we het ze ook niet opleggen", zei hij vrijdag tijdens een campagnebijeenkomst.

"De discussie over de verplichte hijab is een hot topic in het land", zegt Aarts. "Maar de grootste zorg van de kiezer zit toch wel bij de economische situatie." Mede door sancties uit het Westen staat de economie onder hoge druk. "Pezeshkian belooft in zijn campagne die situatie te verbeteren, met name voor de lagere middenklasse."

Dat Pezeshkian mag meedoen met de verkiezingen, lijkt een tactische zet van het regime. Door zijn deelname gaan misschien meer mensen stemmen, waarmee het regime zijn legitimiteit een boost hoopt te geven, zegt Aarts. "Het regime neemt hiermee natuurlijk wel een zeker risico, namelijk dat Pezeshkian inderdaad de nieuwe president wordt, maar heel waarschijnlijk is dit niet. Anderzijds moeten we niet uit het oog verliezen dat presidentsverkiezingen in Iran voor verrassingen kunnen zorgen, zoveel is in het verleden gebleken."

Mohammad Bagher Ghalibaf

Koploper in de peilingen is de conservatieve voorzitter van het parlement, Mohammad Bagher Ghalibaf (62). Net al Pezeshkian belooft hij de economische situatie in het land te verbeteren en de inflatie aan te pakken. Als het gaat om de banden met het Westen is Ghalibaf pragmatisch. Hij zegt alleen te willen onderhandelen als Iran er economisch beter van wordt.

Aarts verwacht dat een groot deel van het conservatieve kamp op de parlementsvoorzitter gaat stemmen. "Het is een man die zijn sporen ruimschoots heeft verdiend als hoofd van de politie, commandant bij de Iraanse Revolutionaire Garde (IRCG) en als voormalig burgemeester van hoofdstad Teheran."

Saeed Jalili

Een andere conservatieve kanshebber is de hardliner Saeed Jalili, een veteraan die zijn rechterbeen verloor bij de Iran-Irakoorlog en voormalig hoofd van het team voor nucleaire onderhandelingen met het Westen.  

Jalili wordt gezien als de grootste favoriet van ayatollah Khamenei, vanwege zijn onvoorwaardelijke steun aan de hoogste leider.

"Een radicaal buitenbeentje", zo omschrijft Aarts hem, een man die wordt gekenmerkt door zijn extreme antiwesterse sentiment. "Hij stelt zich keihard op tegen toenadering naar het Westen, vooral tegen Amerika."

Geen grote omslag

De verkiezingen in Iran staan gepland voor vrijdag. Wie er ook wint, een grote omslag valt volgens deskundigen niet te verwachten. "De president heeft zeker wat bewegingsruimte om zaken te veranderen, maar ayatollah Khamenei blijft uiteindelijk de man met de meeste macht."