Geen uitzondering meer: ook ultraorthodoxe joden moeten leger Israël in
Het Israëlische leger begint volgende maand met het oproepen van ultraorthodoxe joden. Daarmee komt na tientallen jaren een einde aan hun uitzonderingspositie. De dienstplicht voor streng religieuzen is een langlopende en gevoelige discussie in het land.
De eerste drieduizend ultraorthodoxen kunnen in augustus al een oproep verwachten, zo heeft de Israëlische minister van Defensie Yoav Gallant vanmorgen bekendgemaakt aan het Israëlische parlement. Het gaat voorlopig alleen om mannelijke orthodoxen.
"Ons doel is om iedereen die volgens de wet kan worden gerekruteerd, op te roepen", zei Gallant. "Het proces zal geleidelijk verlopen, het is al 76 jaar niet meer gedaan."
Vrijstelling sinds 1948
Hij verwijst daarmee naar de situatie die sinds de oprichting van Israël in 1948 al geldt. Namelijk dat ultraorthodoxe joden, de zogeheten haredim, in de praktijk zijn vrijgesteld van de dienstplicht. Dit in tegenstelling tot niet-orthodoxe Israëliërs, van wie zowel vrouwen (twee jaar) als mannen (drie jaar) een verplichte dienstplicht moeten vervullen.
Veel Israëliërs vinden die uitzonderingspositie oneerlijk. De discussie is stevig opgelaaid nadat het Israëlische leger in oktober ruim 300.000 reservisten heeft opgeroepen. Dat zijn Israëlische burgers die hun dienstplicht hebben afgerond en vervolgens nog jaren beschikbaar moeten zijn om (tijdelijk) ingezet te kunnen worden wanneer zich een bijzondere situatie voordoet.
Het Israëlische Hooggerechtshof besloot op 25 juni dat ultraorthodoxe joden niet langer zijn vrijgesteld van hun dienstplicht. Het hof verklaarde al in 1998 dat die vrijstelling moest worden beëindigd, maar sindsdien hebben verschillende regeringen telkens manieren gevonden om deze uitspraak te omzeilen. Tot nu dus.
"Israël houdt zichzelf voor dat het in een existentiële strijd is verwikkeld met Hamas, Hezbollah en Iran", zegt Peter Malcontent, specialist in het Israël-Palestinaconflict en docent-onderzoeker aan de Universiteit Utrecht. "Die oorlog duurt voort en de vermoeidheid slaat toe bij de bestaande troepen. De noodzaak tot het hebben van reserves is daarom sterk aanwezig."
Thora bestuderen
Dat het gros van de haredim niet in het leger wil dienen, komt door hun religieuze overtuigingen. De gemeenschap leeft grotendeels afgesloten van de samenleving en vermijdt contact met de buitenwereld. Ze hebben geen internet of televisie en besteden vrijwel al hun tijd aan het bestuderen van de Thora, de oude joodse wetboeken. Veel van hen dragen zwarte hoeden, lange jassen en hebben pijpenkrullen.
Al is het niet zo dat geen van deze ultraorthodoxen wil dienen. Zij die dat wel willen, worden zoveel mogelijk bijeengebracht in speciale eenheden waarin geen vrouwen zitten. Ook krijgen ze tijd om te studeren en te bidden.
Het Netzah Yehuda bataljon, een legereenheid waarin vooral ultraorthodoxe joden en extreemrechtse kolonisten dienen, werd in april beschuldigd van mensenrechtenschendingen op de Westelijke Jordaanoever.
Eind oktober meldden ook zo'n tweeduizend ultraorthodoxen zich aan als vrijwilliger in het leger. Voor hen werd een speciale basistraining opgezet zodat ze konden helpen als chauffeur, programmeur of kok.
Een belangrijk verschil met 1948 is dat de haredim toen slechts een klein onderdeel vormde van de Israëlische bevolking. Het ging lange tijd om enkele honderden ultraorthodoxen die vrijstelling kregen zodat ze voltijds religieuze teksten konden studeren in speciale jesjiva-scholen.
Doordat ultraorthodoxen relatief veel kinderen krijgen, is hun aandeel snel gegroeid tot zo'n 13 procent van de bevolking, wat neerkomt op zo'n 1,3 miljoen mensen.
Verdeeldheid is groot
"Terwijl die groep steeds groter wordt en meer invloed krijgt op het politieke bestel, zien ouders van niet-orthodoxe joden dat hun zonen en dochters wel de strijd moeten aangaan", zegt Malcontent. "Een deel van hen ergert zich suf aan de haredim en vindt dat zij op de pof leven omdat ze een uitkering krijgen en alleen maar bidden, terwijl de staat voor hun veiligheid zorgt. Ook zijn er verdenkingen dat haredim de uitzonderingsregel misbruiken door alleen maar te gaan studeren om de dienstplicht te ontlopen."
Deze hele kwestie laat nog maar eens zien hoe verdeeld de Israëlische samenleving momenteel is, zegt hij. "Niet alleen tussen voor- en tegenstanders van de oorlog, of tussen mensen die premier Netanyahu wel of niet steunen, maar ook tussen ultraorthodoxe joden en de rest van de samenleving."