Van criticus tot rechterhand van Trump: de opmerkelijke transformatie van J.D. Vance

James David Vance, zoals hij voluit heet, is met zijn 39 jaar een nieuw gezicht in de landelijke Amerikaanse politiek. De ambitieuze politicus is begin vorig jaar benoemd als senator in zijn thuisstaat Ohio. Daar groeide hij op in Middletown, een voorstad van Cincinnati waar zijn familie vanuit Kentucky naartoe verhuisde op zoek naar een beter leven.

Hij schrijft uitgebreid over zijn afkomst in zijn boek Hillbilly Elegy, wat vrij vertaald zoiets betekent als 'Klaagzang van een boerenkinkel'. Dit persoonlijke boek uit 2016 over opgroeien met een verslaafde moeder in een arme familie werd een bestseller in Amerika, en is eind 2020 verfilmd door Hollywood-regisseur Ron Howard.

Het boek, dat ook de nodige kritiek krijgt omdat het vol stereotypen van arme mensen zou staan, opent veel deuren voor Vance. Hij schrijft hoe hij zich ontworstelt uit die lagere sociale klasse en zich aanmeldt bij de marine, waarvoor hij wordt uitgezonden naar Irak. Uiteindelijk kan hij rechten gaan studeren op de vooraanstaande universiteit Yale. Daar ontmoet hij zijn toekomstige vrouw Usha, een kind van Indiase immigranten. Hij trouwt met haar in 2014 en heeft inmiddels twee zonen en een dochter.

Na zijn studietijd maakt hij zijn eerste stappen in de politiek en gaat hij werken als assistent van de Texaanse senator John Cornyn. Hij werkt kortstondig als advocaat, en verhuist vervolgens naar de westkust waar hij in San Francisco gaat werken als durfinvesteerder.

'Amerika's Hitler'

Door het succes van zijn boek mag hij vaak komen opdraven als commentator op de grote landelijke televisiezenders. Daar wordt hem ook geregeld gevraagd wat hij vindt van de opkomst van Donald Trump. Dat is alles behalve positief: Vance noemt hem 'gevaarlijk', 'arrogant', 'schadelijk' en iemand die voor 'verdeeldheid' zorgt en nooit met oplossingen komt.

In een opiniestuk voor The Atlantic schrijft Vance dat Trump 'culturele heroïne' is. "Hij zorgt ervoor dat sommigen zich een tijdje beter voelen, maar hij kan niet oplossen wat hen scheelt, en op een dag zullen ze het beseffen", concludeert hij. In privégesprekken die zijn uitgelekt gaat hij nog een stap verder. Daarin noemt hij Trump onder meer een 'cynische klootzak' en valt ook de term 'Amerika's Hitler'.

Politiek gezien voegt Vance rond die tijd de daad bij het woord. Bij de verkiezingen van 2016 stemt Vance niet op presidentskandidaat en de uiteindelijke winnaar Trump, maar op de onbekende onafhankelijke kandidaat Evan McMullin. In een interview zegt hij dat hij 'nooit een Trump-man' zal worden en dat Trump geen ideeën heeft voor Amerika. Ook plaatst hij vind-ik-leuks bij Twitterberichten waarin Trump wordt omschreven als 'een schande' en 'een vastgoedcrimineel die seksueel misbruik heeft gepleegd'.

Dat Trump juist hem heeft gekozen als running mate - oftewel de persoon die vicepresident wordt mocht Trump de verkiezingen winnen - is in dat licht een ommezwaai van jewelste. Hoe kan Vance nu zo achter Trump staan? Geconfronteerd met die vraag door Fox News zegt Vance in 2021 dat hij spijt heeft dat hij het allemaal verkeerd had gezien en dat Trump een 'geweldige president' bleek.

'J.D. kust mijn kont'

Een jaar later, in het voorjaar van 2022, krijgt Vance in zijn senaatsrace voor het eerst publiekelijk steun van Trump, die dan bezig is aan een onverwachte comeback binnen de Republikeinse partij. "J.D. kust mijn kont, zo graag wil hij mijn steun", grapt Trump op neerbuigende wijze tijdens een campagnebijeenkomst in Ohio, waar hij verder vooral over zichzelf praat. Al werkt zijn aanbeveling wel mee: Vance wordt senator.

In de Senaat profileert Vance zich als fanatieke Trump-supporter en als de vaandeldrager van 'Nieuw Rechts', een beweging van jonge conservatieven die Amerika willen hervormen en zich fel uitspreken tegen migratie, abortus, globalisatie en de Amerikaanse steun voor Oekraïne. "Ik zeg je eerlijk: het kan me niet zoveel schelen wat er met Oekraïne gebeurt", zegt hij twee jaar geleden in een interview.

Ondertussen gaat Vance verder met stevig campagne voeren voor Trump. Daarbij schuwt hij niet om het randje op te zoeken. Zo zegt hij in februari dat hij, als hij vicepresident was geweest in 2021, hij de uitslag van de verkiezingen (die Joe Biden won) niet zomaar zou hebben bekrachtigd. Dat voedt de complottheorieën dat die verkiezingen zouden zijn 'gestolen' door de Democraten, waar nooit ook maar enig bewijs voor is geleverd.

De moordaanslag op Trump is volgens Vance geen op zichzelf staand incident. "Het centrale uitgangspunt van de Biden-campagne is dat president Donald Trump een autoritaire fascist is die koste wat het kost moet worden tegengehouden. Die retoriek leidde rechtstreeks tot de moordpoging op president Trump", aldus Vance.

Jongere kiezers trekken

Dat de 78-jarige Trump kiest voor de bijna 40 jaar jongere Vance is politiek gezien geen veilige keuze. Hij heef weinig ervaring en kan zoals is gebleken van opvatting veranderen en in relatief korte tijd radicale standpunten innemen. Daarentegen kan Vance wel jongere kiezers trekken en is hij populair in Ohio, een van de 'swing states' waar het een nek-aan-nekrace wordt bij de verkiezingen in november.

Volgens het campagneteam van Biden is J.D. Vance 'een kloon' van Trump en zal ook hij een 'extreme' agenda op het gebied van abortusrechten en belastingverlagingen nastreven.

Dat Vance de Democraten probeert te beschuldigen van de aanslag op Trump is volgens het Democratische parlementslid Robert Garcia beschamend. "Dat is het soort retoriek dat rechtstreeks leidt tot politiek geweld. Er kan geen onverantwoordelijker keuze zijn dan senator J.D. Vance."