Internationaal Gerechtshof doet uitspraak over Israëlische nederzettingen, vijf vragen beantwoord
Bijna de hele wereld, behalve Israël, vindt de Israëlische nederzettingen in Palestijns gebied illegaal. Toch doet het Internationaal Gerechtshof er vanmiddag nog een uitspraak over doen. Wat is eigenlijk het belang van deze uitspraak? We beantwoorden deze en nog vier vragen.
De Israëlische illegale nederzettingen op Palestijns grondgebied zijn een heet hangijzer in het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem zijn gedurende de afgelopen decennia steeds meer Israëlische nederzettingen gebouwd, waardoor de Palestijnen steeds minder land overhouden om op te leven.
Vanmiddag om 15.00 uur zal het Internationaal Gerechtshof uitspraak doen over de juridische status van deze nederzettingen.
Wat zijn de Israëlische nederzettingen?
Midden-Oosten verslaggever Pepijn Nagtzaam is vaak op de Westelijke Jordaanoever geweest, en heeft daar ook de illegale nederzettingen bezocht. "De nederzettingen beginnen vaak met een huisje of schuur. Dan komt er een weg, wordt er gas, water en licht aangesloten. Dan komen er meer huizen en een hek eromheen. En voor je het weet heb je een nederzetting."
Om de nederzettingen te bouwen, worden Palestijnen vaak verjaagd, vertelt Nagtzaam. "In de praktijk staat de hele Westelijke Jordaanoever onder Israëlische controle, ook al zouden de Palestijnen er zelfbestuur moeten hebben."
Het maakt dat er steeds meer Israëlische kolonisten komen te wonen, en het grondgebied van de Palestijnen steeds meer versnipperd raakt. "Sommige kolonisten die ik heb gesproken hebben daar diepreligieuze redenen voor, ze vinden dat het hun beloofde land is", zegt Nagtzaam. "Maar anderen gaan er simpelweg wonen omdat een huis bouwen op Palestijns grondgebied goedkoper is dan een huis kopen in Israël."
Waarom zijn de Israëlische nederzettingen illegaal?
Israël bouwt al decennialang huizen en dorpen op Palestijns grondgebied. Volgens het internationaal recht is het illegaal om grondgebied van een andere staat te annexeren. Deze regels komen uit het Verdrag van Genève, waarin het internationaal humanitair recht is vastgelegd. Ook Israël heeft zich verbonden aan dit verdrag.
Israël vindt dat de Palestijnse gebieden niet onder een andere staat vallen. Daarom vindt het de nederzettingen niet illegaal.
Geen enkel ander land ter wereld is het daarmee eens. Alleen tijdens het presidentschap van Donald Trump vond de VS dat de Israëlische nederzettingen 'niet per se illegaal' zijn. Maar president Biden draaide dat eerder dit jaar terug.
Waarom doet het Hof nu uitspraak?
De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties mag het Internationaal Gerechtshof om advies vragen bij lastige kwesties. Maar zo'n advies mag alleen worden gevraagd als een kwestie niet 'in dispuut' is, legt bijzonder hoogleraar internationaal recht Geert-Jan Knoops uit. In dit geval is er wel zo'n dispuut: Israël en de Palestijnen zijn het niet eens over of de nederzettingen illegaal zijn of niet.
Eigenlijk zouden deze landen dan allebei naar het Hof moeten stappen om een uitspraak te vragen. Maar Israël wil dit niet. Om alsnog een uitspraak te krijgen, heeft een meerderheid van landen (87 in totaal, waaronder Rusland, China, Syrië, Noord-Korea) binnen de Algemene Vergadering van de VN om dit advies gevraagd. Maar 26 landen stemden tegen het vragen van dit advies, dat dus eigenlijk tegen de regels is. Dit waren vooral westerse landen, waaronder de Verenigde Staten, Canada, Groot-Brittannië en Duitsland. 53 landen, waaronder Nederland, onthielden zich van stemming.
Waarom het Hof nu uitspraak doet, terwijl het gaat om een zaak die in dispuut is, is niet bekend. Maar Knoops noemt het een 'discutabele manier' om een uitspraak te krijgen.
Als al bekend is dat de nederzettingen illegaal zijn, waarom buigt het Hof zich er dan over?
De Israëlische nederzettingen zijn illegaal, omdat de regels van het internationaal recht duidelijk zijn over annexatie. Er bestaat internationaal ook weinig tot geen twijfel over de vraag of Israël Palestijns gebied annexeert.
Toch heeft het Internationaal Gerechtshof zich er nog nooit zo direct over uitgesproken. In 2004 oordeelde het hof al wel dat een grensmuur die Israël had gebouwd illegaal is.
Wat zou het betekenen als het Hof de nederzettingen inderdaad illegaal verklaart?
In principe zijn uitspraken van het Internationaal Gerechtshof bindend. Maar omdat het hier om een advies gaat, is dat niet zo. Bovendien heeft het Hof geen middelen om de uitspraak te handhaven.
Hoogleraar Knoops denkt dat het vooral de mening van mensen kan beïnvloeden: "Mensen zullen denken: zie je wel, Israël is fout bezig."
Het kan er ook toe leiden dat landen Israël hierop gaan aanspreken. Al is dit bij eerdere uitspraken van het Internationaal Gerechtshof over Israël weinig gebeurd, terwijl Israël de uitspraken consequent negeert.
Nagtzaam: "Als Europa of Nederland er geen consequenties aan verbindt, of sancties oplegt, dan gaat Israël zich er ook niet aan houden." Het is zeer waarschijnlijk dat Israël deze uitspraak dus ook naast zich neer zal leggen.