2700 jezidi's al tien jaar vermist: 'Onze wond is nog lang niet geheeld'

3 augustus 2014 zal voor altijd een gitzwarte bladzijde zijn in de geschiedenis van de jezidi-gemeenschap. De etnische en religieuze minderheidsgroep leeft op dat moment nog in de noordwestelijke regio Sinjar in Irak.

Tot extremisten van IS besluiten dat de 'ongelovigen' moeten worden uitgeroeid. Op die bewuste dag bestormen ze de regio en veroveren ze binnen enkele dagen de gelijknamige stad. De circa 400.000 jezidi's, die een etnische en religieuze minderheid vormen in het gebied, worden uit hun huizen gejaagd en slaan op de vlucht de bergen in.

In de dagen die volgen brengt IS ruim 3000 jezidi's om het leven. Zeker 6800 van hen worden ontvoerd, met name vrouwen en kinderen. Ze worden tot slaaf gemaakt, verkracht of - in het geval van jongetjes vanaf 7 jaar - gedwongen om mee te vechten als kindsoldaat. 

De massamoord en deportatie van de jezidi's zijn nadien erkend als genocide en misdaden tegen de menselijkheid door de VN, de EU en de Nederlandse Tweede Kamer. De jezidi-gemeenschap in Nederland, zo'n zevenduizend mensen, staat komende zaterdag stil bij de slachtoffers van de gruweldaden van IS.

2700 mensen vermist

Nu tien jaar later blijkt dat nog altijd zo'n 2700 jezidi's worden vermist. Het gaat voor een groot deel om minderjarigen. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van hulporganisatie Save the Children, dat sinds begin jaren 90 in Irak werkt. 

Volgens ngo Nadia’s Initiative leven 300 tot 400 van de destijds 1300 ontvoerde en vermiste kinderen nog in gevangenschap. Van een groot deel van de ontvoerden wordt aangenomen dat ze worden vastgehouden in het noordoosten van Syrië. "Jezidi's, inclusief mezelf, lijden aan collectief trauma en onze wond is nog lang niet geheeld", zegt de 28-jarige Wahhab Hassoo. Hij is geboren in Irak en vluchtte anderhalf jaar voor de genocide naar Nederland. 

Wahhab denkt dat slechts een kleine groep van de vermisten nog leeft. "Elke maand ongeveer wordt er één iemand bevrijd of letterlijk teruggekocht", zegt hij. In totaal zijn volgens Nadia's Initiative zo ruim 3500 jezidi's gered, onder wie 1059 meisjes en 957 jongens. Wahhab: "Er zijn ook mensen die contact hebben met hun familieleden die door IS worden gegijzeld in Syrië en Irak. De rest is waarschijnlijk vermoord, maar hun lichamen zijn nog niet gevonden of geïdentificeerd."

Wahhab is de oprichter van een stichting van zo'n twintig vrijwilligers die vanuit Nederland noodhulp biedt aan ontheemden in de regio. Ruim 200.000 jezidi's zijn binnen de landsgrenzen van Irak op de vlucht. Velen van hen worstelen met trauma's door hun onmenselijke behandeling en verdwenen familieleden. 

Volgens mensenrechtenorganisatie Amnesty zijn na de val van IS ook veel jezidi's per abuis vastgezet. Een deel van hen zit - zonder aanklacht of rechtszaak - nog altijd vast in het noordoosten van Syrië onder zeer slechte omstandigheden. Er zijn getuigenissen van verkrachtingen, martelingen en gedwongen scheidingen van moeders en kinderen.

Irak wil ontheemdenkampen sluiten

De Iraakse overheid gaf eerder dit jaar opdracht tot het sluiten van de ontheemdenkampen waar jezidi's wonen. De oorspronkelijke deadline was 30 juli, maar dit is gisteren uitgesteld tot eind dit jaar omdat de regionale Koerdische autoriteiten weigerden om het regeringsbevel uit te voeren.

"Het sluiten van de ontheemdenkampen in Irak zou onmenselijke gevolgen hebben voor de jezidi-gemeenschap", zegt Wahhab. "Sinjar is compleet kapotgebombardeerd en ligt nog steeds in puin. De infrastructuur is vernietigd en er zijn nauwelijks voorzieningen beschikbaar."

Hij wijst ook op de luchtaanvallen die Turkije regelmatig uitvoert in de regio (gericht op bases van de Koerdische PKK-milities). "Er zijn ook veel door Iran gesteunde milities aanwezig, wat leidt tot een anarchistische situatie. De jezidi's zijn een speelbal geworden van de grote machten in de regio."

Wahhab vreest dat door de vele conflicten die momenteel woeden in de wereld, de aandacht voor jezidi-gemeenschap zal verdwijnen. "Jezidi’s kunnen simpelweg niet terugkeren naar hun thuisland onder deze omstandigheden. Zelfs als ze besluiten terug te gaan, zouden ze moeten kamperen in een omgeving vol onzekerheden en gevaar."

In Nederland zijn vorig jaar vier vrouwen veroordeeld voor hun deelname aan de terroristische organisatie IS. Zij reisden af naar het strijdgebied in Syrië en Irak en sloten zich aan bij IS, terwijl ze wisten dat daar een oorlog gaande was. Twee vrouwen zijn ook veroordeeld omdat zij hun kinderen hadden meegenomen. 

De celstraffen (30 tot 36 maanden, waarvan 12 tot 15 maanden voorwaardelijk) vielen lager uit dan het OM had geëist. Dit omdat de rol van de vier vrouwen geringer werd geacht dan die van IS-vrouwen die eerder zijn berecht. Ook woog mee dat de vier expliciet afstand hebben gedaan van het IS-gedachtegoed, en dat zij ruim vier jaar met hun kinderen onder erbarmelijke omstandigheden in kamp Al Roj in Syrië hebben doorgebracht.