Column

De Iskander-raket doodde Stan in Georgië, maar ook Viktoria in Oekraïne

Door Jeroen Akkermans··Aangepast:
De Iskander-raket doodde Stan in Georgië, maar ook Viktoria in Oekraïne
RTL

Correspondent Jeroen Akkermans blikt terug op de dood van RTL Nieuws-cameraman Stan Storimans, die zestien jaar geleden in Georgië werd gedood door een Russische Iskander-raket. "Onrecht zweert als je het negeert."

12 augustus 2008 is voor mij een dag om nooit te vergeven. De feiten zijn oud, maar niet verjaard. Vandaag is het zestien jaar geleden dat RTL Nieuws-cameraman Stan Storimans en elf burgers door een clusterbom uit een Russische Iskander-raket zijn gedood tijdens de oorlog in Georgië. 

Een leger dat een geëvacueerde stad zonder militair doelwit onder vuur neemt, en daarmee doelbewust burgerlevens op de koop toeneemt, begaat een oorlogsmisdaad. Onderzoek heeft uitgewezen dat alleen Rusland verantwoordelijk is voor de dood van de burgerslachtoffers op het Stalinplein in Gori. 

Het moment van inslag van de dodelijke Iskander in Gori.© RTL Nieuws
Het moment van inslag van de dodelijke Iskander in Gori.

Maar de dader ontkent. Hij mag volhouden onschuldig te zijn, zolang er geen vonnis tegenover staat. Er is nooit een rechter aan te pas gekomen, terwijl de feiten voor zich spreken. In 2008 is de Iskander-raket exclusief in handen van de Russische 630ste Iskander-raketbrigade. 

U hoeft het niet van mij aan te nemen. Bewakingscamera's hebben de oorlogsmisdaad vastgelegd. Verschillende bronnen hebben foto's en video-opnames van de raketfragmenten en de clusterbomlading gemaakt. Mijn Israëlische collega Zadok Yechezkeli en ik zijn ooggetuigen van de dodelijke aanval. Hij krijgt de volle laag, ik hooguit enkele clusterscherfjes. Maar wij kunnen het allebei nog navertellen.

Sporen van de clustermunitie op gebouwen aan het plein in Gori.© RTL Nieuws
Sporen van de clustermunitie op gebouwen aan het plein in Gori.

Zes jaar later reis ik af naar Oekraïne omdat daar een oorlog op uitbreken staat. Als je de dood van zo dichtbij meemaakt, word je weleens voor gek verklaard dat je verslag blijft doen van oorlog. Alsof ik er beter vanaf zou zijn als ik 'veilig' onder de littekens uit mijn verleden gebukt zou gaan. Elk oorlogsslachtoffer dat ik onderweg tegenkom en vaak geen keus heeft, sterkt mij om dit onderdeel van mijn vak te blijven uitoefenen. Ik zie de oorlog in Oekraïne bovendien als een uitslaande brand die de rest van Europa bedreigt.

Het is mensen die ver van het front wonen niet kwalijk te nemen dat ze zich nauwelijks een voorstelling van oorlog kunnen maken. Journalisten zijn er om ook over het onvoorstelbare te verhalen. Anders dreigt het vaak wrede lot van slachtoffers in de anonimiteit te verdwijnen. In oorlogstijd is niet alles geoorloofd, er bestaan regels en rechten zelfs aan het front. 

En jij hebt het recht om geïnformeerd te worden over vaak grove schendingen van mensenrechten en wie daarvoor verantwoordelijk kan zijn. Hoe meer we weten over de omstandigheden van een oorlogsmisdaad, des te krachtiger is het wapen tegen de leugens die onherroepelijk op een oorlogsmisdaad volgen. 

Een Russische Isklander eist ook het leven van Viktoria en twaalf anderen in Oekraïne© ANP
Een Russische Isklander eist ook het leven van Viktoria en twaalf anderen in Oekraïne

De waarheid is ook het motief van de Oekraïense schrijfster en dichter Viktoria Amelina om haar bijbaan als IT-medewerker op te geven en zich aan te sluiten bij de Truth Hounds, een organisatie opgericht om tegels in oorlogstijd te lichten. Op 27 juni 2023 is Viktoria rond etenstijd in de Ria Lounge, een pizzeria in Kramatorsk, een stad op zo'n 30 kilometer van het front. Even later slaat een raket in het restaurant en in de omliggende gebouwen. De schade is enorm. Er zijn meer dan 60 gewonden. Viktoria (37 jaar) bezwijkt aan haar verwondingen. Ze is één van de 13 dodelijke slachtoffers. 

Uit naam van Viktoria en de overige burgerslachtoffers starten haar collega’s een onderzoek naar de toedracht. Op basis van foto's van fragmenten munitie, gesprekken met ooggetuigen, onderzoek van de raket en de inslag komen ze tot de conclusie dat er kort na elkaar twee raketten zijn gelanceerd. 

Het restaurant is doelwit van een Iskander-kruisraket. De raketten komen uit een gebied waar de 47ste Iskander-raketbrigade, onder leiding van kolonel Vitaly Bobir, is gestationeerd. De brigade is één van naar schatting 60 Iskandereenheden die langs de Oekraïense grens zijn gestationeerd. De Russen hebben sinds het begin van de invasie minstens 1000 ballistische Iskander-raketten en ongeveer 150 Iskander-kruisraketten gelanceerd. Gedateerde cijfers van begin dit jaar laten zien dat in totaal, toen al, minstens 8000 raketten op het buurland zijn afgevuurd, gemiddeld zo’n 10 per dag.

Een militair die een hapje eet, maakt een goedgevuld restaurant nog niet tot een legitiem doelwit

Rusland bevestigt de aanval op Kramatorsk en bestempelt het restaurant als een legitiem militair doelwit om 'buitenlandse huurlingen' te doden. Volgens het Russische narratief zijn 70 militairen omgebracht, zonder daarvoor enig bewijs te leveren. Woordvoerder Zakharova wijst met de beschuldigende vinger naar onder anderen Viktoria. Ze zou het leven van haar gesprekspartners aan tafel, drie Colombiaanse burgers, in gevaar hebben gebracht. Wel zijn op het moment van de aanval naast internationale vrijwilligers ook mannen in uniform aanwezig in de pizzeria, blijkt uit het gedegen onderzoek van het Truth Hounds-team

Er zouden twee geüniformeerde slachtoffers zijn. Maar een militair die een hapje eet, maakt een goedgevuld restaurant nog niet tot een legitiem doelwit. Het op de koop toe nemen van burgerslachtoffers in dichtbevolkt gebied is nog steeds een oorlogsmisdaad. Gehoopt wordt dat de daders, mede op basis van het Truth Hounds-onderzoek, zullen kunnen worden vervolgd. Maar gezien het verleden voorspelt de toekomst niet veel goeds.

Resten van de Iskander op het Stalinplein in Gori.© Getty Images
Resten van de Iskander op het Stalinplein in Gori.

Achteraf kun je stellen dat de inzet van twee Iskander-raketten tijdens de invasie in Georgie in 2008 een opwarmertje is geweest voor de Iskander-invasie in Oekraïne. Volgens het Kremlin heeft de eerste Iskander-missie zich bewezen. Betrokken militairen zijn voor hun aandeel onderscheiden, voor Rusland bestaat 'de zaak-Storimans' dan ook niet. In 2009 schuift de toenmalige president Medvedev de juridische nasleep op de lange baan door een onderzoek te beloven en die belofte niet na te komen. Vijf jaar later dicteert president Poetin premier Rutte om 'het boek te sluiten'. Voor eigen bestwil.

Van twee commandanten der strijdkrachten kun je verwachten dat ze een oorlogsmisdaad van hun manschappen onder het tapijt proberen te vegen. Maar de slachtoffers die op juridische bescherming rekenen, hadden meer mogen verwachten van het Internationaal Hof voor de Mensenrechten in Straatsburg en het Internationaal Strafhof in Den Haag. Ze zijn in de steek gelaten. 

We zien het als een laatste kans om te laten zien dat ook oorlogsmisdadigers niet boven de wet staan

Onrecht zweert als je het negeert en daarom hebben de weduwe van Stan en ik zelf juridische stappen gezet. We hebben onlangs, met steun van RTL Nieuws, aangifte gedaan tegen leden van de 630ste Iskander-brigade. Binnenkort verwachten we uitsluitsel of het Openbaar Ministerie in Den Haag tot vervolging overgaat en de zaak-Storimans voor een Nederlandse rechter brengt. We zien het als een laatste kans om te laten zien dat ook oorlogsmisdadigers niet boven de wet staan. 

We voelen ons geroepen, want als sluitend bewijs in een zaak waarbij twaalf burgers zijn gedood niet eens tot een vonnis leidt, staat de geloofwaardigheid van de internationale rechtsorde op de tocht. Iedereen moet weten dat oorlogsmisdadigers, van welke afkomst dan ook, notoire recidivisten zonder spijt of wroeging zijn. Laat je die hun gang gaan, dan is dat voor hen een aanmoediging om er een schepje bovenop te gooien.

Lees meer over
Stan StorimansVladimir PoetinDmitri MedvedevInternationaal Strafhof (ICC)RaketaanvalGeorgiëOekraïne