Terughalen lichaam na overlijden in buitenland soms lastig: 'Kon pas huilen toen ze terug was'

Nadiliya Rozenstein (nu 35) uit Arnhem weet hoe het is. Haar moeder overleed in 2015, toen ze op vakantie was op het eiland Trinidad in het Caribisch gebied. Zij was daar om haar vriend op te zoeken, kreeg ineens hoge koorts, werd opgenomen in een ziekenhuis en overleed daar niet veel later.

"Ik begreep het niet toen ik het hoorde", zegt Nadiliya, Mijn moeder, dood? Zolang ik geen lichaam had gezien, geloofde ik het niet. Ik dacht alleen maar: Mama moet terug, mama moet terug naar Nederland, naar huis."

Geen reisverzekering

Het probleem was: haar moeder zat in de bijstand, had het niet breed. Ze had geen reisverzekering afgesloten, en ook haar zorgverzekering dekte de repatriëring niet. "We zaten met de handen in het haar. Als zoiets in Nederland gebeurt, is het al erg, maar wij hadden geen idee waar we moesten aankloppen. We hebben mijn moeder pas na zes weken gezien. Dat was extreem moeilijk. We hebben ons heel eenzaam gevoeld."

Het eerste dat nabestaanden na een overlijden in het buitenland moeten doen, is: de (reis)verzekeraar bellen, zo adviseert de Rijksoverheid online. Het is belangrijk om eerst te controleren of de overledene verzekerd is. Zo ja, 'dan helpt de alarmcentrale van de verzekeraar u met het regelen van de repatriëring', zo staat er op de overheidssite Nederland Wereldwijd. Als dat niet zo is 'dan kunt u de overledene alleen op eigen kosten terughalen. Hiervoor kunt u een internationale uitvaartonderneming inschakelen'. 

Duizenden euro's

De overheid waarschuwt nabestaanden dat ze in dat geval rekening moeten houden met kosten die kunnen oplopen 'tot vele duizenden euro's, afhankelijk van het land en hoe het lichaam wordt vervoerd'. Volgens uitvaartverzorger Monuta kost een repatriëring naar Nederland tussen de 6000 en 8000 euro. Als de kosten niet vergoed worden, en niet kunnen worden betaald door de familie, 'is de enige optie een begrafenis of crematie in het land van overlijden', zo schrijft de Rijksoverheid.

Uitvaartondernemer Elbert Sluijmer krijgt vaak telefoontjes van zorg- en reisverzekeraars. Hij verzorgt met zijn bedrijf International Funeral Services maandelijks tientallen repatriëringen naar Nederland, vanuit overal ter wereld. De uitvaartondernemer zegt altijd, als eerste, tegen nabestaanden: teken niets. "Als je iets in het buitenland tekent, dan teken je ook al vaak voor een opdracht tot een repatriëring, en dan ben je ook verantwoordelijk voor de kosten. Dat zijn de kleine lettertjes..." En dan heeft hij niet alleen over landen buiten Europa. "Het begint al in België."

"Het allereerste en belangrijkste dat wij regelen is dat de overledene goed gebalsemd wordt, zo snel mogelijk", zegt Sluijmer. "Er moet goed gezorgd worden voor de overledene, door een kundig uitvaartcentrum ter plekke."

Balseming en douane

De ambassade kan helpen, máár regelt de repatriëring nooit, benadrukt Sluijmer. "Ik zie soms familieleden die zo radeloos zijn, en door de taalbarrière geen idee hebben wat er gebeurt of gezegd wordt. Dan is er de ambassade die kan helpen met tolken, consulaire bijstand kan verlenen." 

Volgens Sluijmer hoeft een repatriëring geen weken te duren. "Wij worden nooit tegengewerkt, maar je moet wel de juiste mensen kennen, weten welke weg je moet bewandelen. Er doen zich vaak de wildste verhalen de ronde, over mensen die weken moesten wachten. Dat gebeurt, zeker weten, maar overwegend heb ik iemand binnen twee tot vijf dagen terug in Nederland, of een ander land van herkomst."

Als de familie op eigen houtje gaat handelen en adviezen in de wind slaat, ziet Sluijmer vaker dat het 'inderdaad veel langer kan duren'. "Recentelijk hadden wij helaas zo'n voorbeeld. Heel schrijnend, dat je dan uiteindelijk al die weken moet wachten tot je een keer waardig afscheid kan nemen."

Nadiliya, die overigens een ander bedrijf dan dat van Sluijmer had benaderd, had bijna 9000 euro nodig voor een repatriëring. "En dat hadden mijn zus, zusje en ik niet. Vooral niet in één keer, zonder in termijnen te kunnen betalen. We studeerden alle drie nog." 

De familie heeft het geld uiteindelijk na een paar weken kunnen overmaken, dankzij crowdfunding en de eigen spaarpot. Pas toen haar moeder op Schiphol was geland, en Nadiliya een kist zag, besefte ze: mama is echt dood. "In die eerste zes weken: geen traan. Alleen maar: de automatische piloot. Na haar aankomst kon ik pas huilen, en aan een waardig afscheid denken."

Verdrietig

Sluijmer benadrukt: iemands overlijden is per definitie verdrietig, 'en al helemaal als dat in het buitenland gebeurt'. "Daarom willen wij ook zo veel mogelijk zorgen uit handen nemen." Maar hij zegt ook: het is ieders eigen verantwoordelijkheid om een goede verzekering af te sluiten voor vertrek. 

Nadiliya vindt het vooral verdrietig dat haar moeder lichaam zo lang in Trinidad was. "Zij was Nederlands staatsburger. Ze hoorde, ook toen ze dood was, gewoon hier te zijn. En niet iedereen denkt aan zo'n verzekering. Want je associeert vakantie niet met doodgaan." Inmiddels is Nadiliya afgestudeerd als sociaal juridisch dienstverlener. 

"Ik zit eraan te denken een stichting op te richten. Als eerbetoon aan mijn moeder, maar ook voor al mijn lotgenoten die hetzelfde nog moeten meemaken. Want op zo'n moment in je leven, wil je gewoon geholpen worden."