Hoe konden duizenden piepers tegelijk ontploffen? Deskundige legt uit

Eerst terug naar gisteren, 15.30 uur. Op dat moment kregen duizenden leden van Hezbollah in Libanon een bericht op hun pieper: een klein apparaat dat wordt gebruikt als communicatiemiddel. Hieronder zie je een voorbeeld van zo'n pieper, ook wel semafoon genoemd:

Ook in Nederland worden deze piepers nog gebruikt, om bijvoorbeeld journalisten te informeren over een brand of artsen 'op te piepen' als het niet goed gaat met een patiënt. 

In Libanon werden de piepers dus ingezet door Hezbollah, die ze heeft verspreid door het hele land, nadat werd opgeroepen om smartphones thuis te laten. Hezbollah-leider Nasrallah zag smartphones als 'een spion in je broekzak', ook omdat Israël de gps-signalen van de telefoons lokaliseerde. 

'Stonden erbij en keken ernaar'

Dat de piepers minstens zo onveilig zijn, bleek gisteren. Dat zag ook explosievendeskundige Ad van Riel. Hij kent tal van verhalen over telefoons, laptops of knuffelbeertjes die in het verleden zijn ontploft, maar dit is ook voor hem nieuw: "Ik dacht gelijk: dit is heftig. En we stonden er met z'n allen bij, en keken ernaar. Dit was echt absoluut nieuw voor de wereld."

Van Riel heeft de beelden, zoals hieronder te zien, geanalyseerd en kan maar één conclusie trekken: de piepers zijn vooraf geprepareerd. 

Hij legt uit waarom hij dat zo zeker weet: "Als je kijkt naar bijvoorbeeld het beeld van een persoon in een auto, waarbij de pieper ontploft, zie je dat er onderdelen van de pieper met grote kracht in de voorruit zijn geslingerd. Er is veel schade aan de auto en veel bloed bij het slachtoffer."

"Een batterij van zo'n pieper kan exploderen door bijvoorbeeld oververhitting. Maar dan zou er aanzienlijk minder schade zijn. Op basis van de beelden, maar ook door het feit dat álle piepers tegelijkertijd zijn afgegaan, weet je dat er gebruik is gemaakt van een explosieve stof. Anders krijg je dit niet voor elkaar, dat is gewoon een feit."

Sky News Arabia schreef gisteren dat er mogelijk een kleine hoeveelheid van de zeer explosieve stof PETN, ook bekend als pentriet, zou zijn toegevoegd aan het apparaat. Van Riel: "Dat is een zeer gevoelige springstof. Je hebt daar maar 10 tot 20 gram voor nodig om dodelijk te kunnen zijn. En zeker bij een pieper kan de schade al snel enorm zijn omdat je het aan je riem draagt, in je borstzak hebt zitten of in je hand draagt. Het is daarom zeer goed mogelijk dat deze stof is toegevoegd aan de pieper."

Maar hoe is die stof dan uiteindelijk ontploft? "Normaal gaat een pieper af door een code te sturen naar het apparaat. Dan maakt het apparaat geluid, kan het trillen en verschijnt er een tekst in het beeldscherm. Dit levert een spanning op. Nu is er waarschijnlijk een code gestuurd die een spanning heeft veroorzaakt die genoeg was om de pieper te laten ontploffen."

Volgens Amerikaanse media was het een actie van onder meer de Israëlische geheime dienst. Hezbollah houdt ook Israël verantwoordelijk voor de aanval en heeft vergelding aangekondigd. Ook Iran beschuldigt Israël. Het medium Axios bericht op basis van Israëlische bronnen dat de Israëli's besloten de piepers te laten ontploffen toen er recent aanwijzingen waren dat leden van Hezbollah begonnen te vermoeden dat er iets mis was met de apparaatjes.

'Een leek ziet dit niet zomaar'

Dat de duizenden Hezbollah-leden niet eerder ontdekten dat ze dagelijks met een explosief rondliepen, is volgens Van Riel niet gek: "Het is niet zo heel ingewikkeld om te preparen, maar het is wel heel moeilijk te onderscheppen: een leek ziet dit echt niet zomaar. En eerlijk: zelfs als wij niet uit onze doppen kijken, zou zoiets er bij ons door kunnen glippen. Je moet daar echt een specialist in zijn en je moet dan ook weten wat je zoekt. Daar zijn wel hulpmiddelen voor zoals een röntgenapparaat of speurhonden bijvoorbeeld."

Onderzoek kan volgens Van Riel in elk geval 'zeer eenvoudig' uitwijzen hoe de piepers zijn ontploft en met welke stof dat is gedaan. Van Riel stelt dat de verantwoordelijken over voldoende kennis moeten beschikken om een dergelijke bom te maken. "Dit is echt wel hightech en het is zo goed gedaan dat ook lange tijd niemand het in de smiezen had. Daar moet je echt voldoende voor zijn opgeleid. Die kennis hebben verschillende landen: Israël, Rusland en Iran. Maar Nederland bijvoorbeeld ook. Tussen de kennis hebben en er wat mee doen, zit alleen een enorm verschil."

Expert: 'Waarschijnlijk niet in fabriek gemanipuleerd'

The New York Times, CNN en The Washington Post schrijven op basis van anonieme bronnen dat de piepers die ontploften nieuw waren. De apparaten waren geïmporteerd vanuit Taiwan en gemaakt door het bedrijf Apollo Gold. Dat bedrijf stelt op hun beurt dat de piepers zijn gemaakt door een licentiehouder in Boedapest.

Martijn Kitzen, hoogleraar Irregular Warfare aan de Defensie Academie, denkt echter dat Israël is geïnfiltreerd en dat het land heeft weten te achterhalen wanneer de piepers aan Hezbollah geleverd zouden worden. "Ik ga er niet van uit dat ze in de fabriek zijn gemanipuleerd, maar dat ze zijn onderschept door Israël en dat daarna de explosieven in de pieper zijn geplaatst", vertelt Kitzen aan RTL Nieuws.

"Dat is daarmee ook het moeilijkste aan deze operatie geweest: deze hele partij piepers manipuleren zonder dat dat wordt ontdekt. Niet per se het rommelen aan de apparaatjes zelf."