Situatie tussen Israël en Iran: experts verwachten geen escalatie, 'wel levensgevaarlijke cocktail'
De luchtaanvallen die Israël vannacht uitvoerde in Iran waren vooral gericht op militaire doelen. Daarbij zijn onder andere luchtafweersystemen en wapenfabrieken geraakt. Het is een wraakactie voor de Iraanse aanval op 1 oktober; nu is de vraag welke tegenmaatregel Iran zal nemen. Experts denken dat Iran niet wil escaleren, maar: "Het blijft een levensgevaarlijke cocktail."
"Onder leiding van het politieke leiderschap hebben we nauwkeurige en gerichte aanvallen uitgevoerd op verschillende locaties in Iran", zegt Daniel Hagari, woordvoerder van het Israëlische leger. Het hoofddoel van Israël was 'faciliteiten die betrokken zijn bij de productie van raketten die Iran het afgelopen jaar tijdens zijn aanvallen op Israël heeft afgevuurd'.
"Het heeft alle schijn dat het een aanval is van beperkte omvang", zegt voormalig commandant der Landstrijdkrachten Mart de Kruif. "Dit maakt de kans groot dat Iran niet gaat terugslaan. Je kunt dat niet met zekerheid zeggen natuurlijk, maar het heeft er alle schijn van."
Israël heeft voornamelijk militaire doelen geraakt, en niet de olie- en nucleaire capaciteiten van Iran. Volgens het Iraanse persbureau IRNA kwamen door de aanvallen afgelopen nacht twee Iraanse soldaten om het leven.
1 oktober
De Israëlische aanval is een vergeldingsactie voor 1 oktober. Toen vlogen er bijna 200 Iraanse ballistische raketten richting Israël, nadat het Israëlische leger leiders van Hezbollah en Hamas had gedood. Hezbollah-leider Nasrallah werd eind september door Israël gedood in Libanon. Hamas-leider Haniyeh op 31 juli in de Iraanse hoofdstad Teheran.
Hezbollah wordt gesteund door Iran, en vecht sinds 7 oktober vorig jaar tegen Israël.
"Israël wilde nog wel terugslaan, maar op een manier dat het niet escaleert", zegt defensiedeskundige Peter Wijninga van het Haagse Centrum voor Strategische Studies. "Israël zei na 1 oktober: we moeten wel terugslaan. Dat heeft veel te maken met het voorkomen van gezichtsverlies. Dat is in het Midden-Oosten heel belangrijk."
Datzelfde gezichtsverlies maakt de aanval van Israël ook weer gevaarlijk, zegt Midden-Oostenverslaggever Pepijn Nagtzaam. "De ene reactie volgt op de andere, en dat is een levensgevaarlijke cocktail. Voor Iran is het nu een blamage dat Israëlische vliegtuigen deze aanvallen relatief vrij konden uitvoeren."
"Alle partijen zeggen dat ze niet willen escaleren, maar op het moment dat je gevechtsvliegtuigen gebruikt voor bombardementen op Iran, is dat een escalatie", gaat Nagtzaam verder. "Israël wilde reageren, maar niet op de zwaarst mogelijke manier. Dat zou een aanval zijn geweest op Iraanse leiders, of op de nucleaire- of oliefaciliteiten. Maar ze zijn nog steeds een grens overgegaan, en het is niet zo dat de rust nu weer terugkeert."
Israël houdt ook de deur open voor meer aanvallen op Israël in de toekomst, vertelt Nagtzaam. "Militair gezien is er weinig meer dat Israël ervan weerhoudt om zulke aanvallen vaker uit te voeren." Dat hint ook woordvoerder Daniel Hagari op: "Israël heeft nu een grotere vrijheid van handelen vanuit de lucht, ook binnen Iran", vertelt hij in een videotoespraak.
De Verenigde Staten zouden van tevoren op de hoogte zijn geweest van de aanval, maar waren niet betrokken bij de uitvoering. De afgelopen maanden oefende het land druk uit op Israël om het conflict met Iran niet verder te laten escaleren.
Reactie van Iran
Het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken verklaart dat Iran niet alleen het recht heeft zichzelf te verdedigen, maar ook de plicht heeft om dat te doen. Het ministerie stelt tegelijk ook dat Iran 'zijn verantwoordelijkheden erkent om bij te dragen aan de regionale vrede en veiligheid'.
"Ze geven aan dat de schade niet zo groot is, dat het allemaal wel meevalt", zegt Peter Wijninga over de reactie van Iran. "Ze spreken ook niet meteen over terugslaan. Een enkeling binnen de Revolutionaire Garde doet dat wel, maar ik vraag me sterk af of de staatsoverheid er zo over denkt. Dat moeten we echt even zien en afwachten."
Israël zal ook rekening moeten houden met de reacties van Hamas en Hezbollah na deze aanval. "Iran heeft niet in de hand wat Hezbollah of Hamas nu gaan doen", legt Wijninga uit. "Israël heeft aangegeven dat Iran moet stoppen met de steun aan Hezbollah, want anders kunnen er meer van zulke aanvallen volgen. De vraag is alleen of Iran en Hezbollah zich daar wat van aantrekken."
"Ik vermoed dat er niet een grote tegenreactie gaat komen", zegt Mart de Kruif. Als dat zo is, dan wordt het conflict tussen Israël en Iran de komende tijd mogelijk iets rustiger. "Maar vooralsnog staat er een komma bij de aanvallen tussen Israël en Iran, en absoluut nog geen punt."