Onbekend én onbemind: waarom Harris de kiezer niet kon overtuigen

Ze was de afgelopen dagen nog vol zelfvertrouwen. "We hebben het momentum. Het zit aan onze kant. Voel je het?", zei Harris tijdens een van haar laatste campagnebijeenkomsten dit weekend in Michigan. Ook in Pennsylvania waren de voortekenen volgens team-Harris goed. 

Het blijkt allemaal ijdele hoop. Al een kleine twee weken geleden ontstond het beeld dat Harris veel zwevende kiezers vermoedelijk niet over de streep zou gaan trekken. Terwijl Trump juist een gestage opmars maakte in de peilingen.

Waarom het Harris niet is gelukt? Allereerst haar relatieve onbekendheid ten opzichte van Trump. Die geniet als oud-president en al eerder als populaire mediapersoonlijkheid grote bekendheid in Amerika (en ver daar buiten). Harris was lange tijd onzichtbaar als vicepresident en werd pas begin augustus echt naar voren geschoven door de Democratische Partij. Dit na het verbijsterende optreden van Joe Biden in zijn verkiezingsdebat met Trump. 

Waar Harris in iets meer dan drie maanden tijd weliswaar veel harten wist te veroveren, kon ze zich nooit helemaal ontdoen van haar positie als vicepresident onder Biden. De onder Amerikanen impopulaire Biden is altijd blijven kleven aan Harris, die zich de afgelopen jaren nooit scherp heeft scherp weten te onderscheiden - laat staan bij het grote publiek.

Ook tijdens haar campagne is Harris nooit met grote nieuwe ideeën gekomen. Op de vraag of er iets was wat ze de afgelopen vier jaar anders zou hebben gedaan dan Biden, luidde haar antwoord: "Er schiet me niets te binnen".

Stemmen met je portemonnee

Dat terwijl een groot deel van de Amerikanen wél verandering willen. Zij wezen in kiezersonderzoek opvallend vaak op hun financiële situatie, die er de afgelopen jaar niet beter op is geworden. "Mijn boodschappenrekening is torenhoog". "De inflatie raakt ons elke dag". "Dingen zijn niet meer zo goedkoop als ze vroeger waren." 

Want waar de Amerikaanse economie van een afstand goed lijkt te draaien, merken veel Amerikanen daar maar bar weinig. Trump speelde hier tijdens zijn campagne handig op in. "Bent u nu beter af dan vier jaar geleden?", vroeg hij keer op keer.

Verslaggever Sophie van der Meer maakte deze video over de impact van de inflatie op de verkiezingen:

Harris' campagne was grotendeels gericht op het waarschuwen voor Trump. Die werd door haar campagneteam waar het maar kon neergezet als 'gestoord, instabiel en ongecontroleerd'. 

Uit de exitpolls blijkt die keuze slecht uit te pakken. Grofweg driekwart van de kiezers geeft aan dat zij vooral hebben gestemd vóór hun kandidaat, en niet tégen de andere kandidaat. Iets wat vier jaar geleden nog heel anders was, toen een veel grotere groep Biden-kiezers vooral niet wilde dat Trump opnieuw president zou worden.

Er is nog iets dat opvalt bij de voorlopige verkiezingsuitslag. Hoewel een meerderheid van de vrouwen (54 procent) op Harris heeft gestemd, is het haar niet gelukt om echt een stuk meer vrouwen naar de stembus te krijgen.

Haar andere grote campagnethema, het recht op abortus, heeft er landelijk gezien niet toe geleid dat relatief meer vrouwen zijn komen opdagen om op Harris stemmen. Ondanks al haar inspanningen op dat thema, is Harris' voorsprong onder vrouwen niet groter dan die van Biden vier geleden, en ook niet dan die van Hillary Clinton in 2016.

Ondertussen zijn andere kiezersgroepen, met name latino-mannen en jongere kiezers, richting Trump gekropen. Die wist ook Amerikanen in plattelandsgebieden weer massaal aan zich te binden. Iets wat de Democraten ook onder Harris verre van is gelukt: zij moeten het vooral hebben van steun uit de steden. En dat is niet voldoende om president te worden.