Een anonieme relschopper identificeren: 'Moeilijk, maar niet onmogelijk'

Een man met een grijze capuchon die een voetbalsupporter vol in zijn gezicht slaat. Iemand met een masker die 'fuck Israël, free Palestine' roept voor hij voor het oog van de camera een sjaal van voetbalclub Maccabi Tel Aviv in brand steekt.

Wie zijn deze mensen? De politie wil het graag weten en heeft daarom 'een speciaal team' samengesteld dat bewijsmateriaal gaat verzamelen van de geweldsexplosie in Amsterdam. Dat kunnen beelden van camera's in de stad zijn, maar ook video's van de rellen die gedeeld zijn op sociale media en/of naar de politie zijn gestuurd.

Rechercheurs die zulke beelden onderzoeken, worden door OSINT-specialisten ondersteund. OSINT staat voor open source intelligence: het verzamelen van data en informatie uit open en publiekelijk beschikbare bronnen als sociale media.

Tijdrovend

Maike Borst van Politie Nederland is zo'n specialist en de landelijke voorzitter van de OSINT-vakgroep. Ze is niet betrokken bij het Amsterdamse onderzoek. Het uitpluizen van dit soort video's vergt veel tijd, legt ze uit. "Zeker wanneer verdachten helemaal in het zwart gekleed gaan en hun gezichten bedekt zijn is het ontzettend moeilijk om iemand te identificeren."

Moeilijk, maar zeker niet onmogelijk. De eerste aanhouding is een feit: de politie heeft een 26-jarige man aangehouden die wordt verdacht van openlijke geweldpleging op het Spui tijdens de ongeregeldheden. De man werd gearresteerd nadat hij door de politie herkend was op camerabeelden. 

Borst en haar collega's speuren altijd naar dingen die opvallen. Ze kijken bijvoorbeeld wie de afzender van de video is, welke schoenen de verdachte draagt. Maar het gaat veel verder dan dat. 

"Ten eerste moet je vaststellen waar iets precies is gebeurd. Dat doen we aan de hand van de kleinste details. Aan een stopcontact kun je bijvoorbeeld zien in welk land een video gemaakt is, maar ook de kleur van een fietspad, de vorm van een deurklink of de stand van de zon kunnen iets over de locatie en de tijd zeggen." 

Speurtocht

Als duidelijk is waar en wanneer de video is opgenomen, kan er verder gezocht worden. "Dan kun je proberen een tijdlijn te maken en uitzoeken waar diegene daarvoor was. Bijvoorbeeld met opnames van een gemeentecamera, een deurbel of een camera in een Tesla, kun je soms terug naar het moment dat diegene die bivakmuts of capuchon nog níet op had."

Er is volgens Borst veel vraag naar OSINT-experts bij de politie. "Onze levens spelen zich nu eenmaal steeds meer online af. Vroeger werden afspraken nog fysiek gemaakt, nu gebeurt dat online op steeds weer nieuwe platformen. Dat zien we bijvoorbeeld bij het delen van beelden van seksueel misbruik. Vroeger gebeurde dat alleen op het dark web, nu verschuift dat naar andere apps. We blijven dus bezig met uitzoeken waar plegers van delicten communiceren en hoe dat in z'n werk gaat."

Wat je in huis moet hebben als OSINT-specialist? "Gedrevenheid. Je moet die puzzel echt willen oplossen. Mensen vinden het vaak een beetje suf klinken als ik vertel dat ik de hele dag achter een computer zit, maar het is heel bevredigend als je met jouw kennis een zaak kunt oplossen. Want om wat voor delict het ook gaat, het kan niet zo zijn dat wanneer je anoniem een misdrijf pleegt, je niet gepakt wordt."

De politie roept getuigen en mensen die tips hebben over de gebeurtenissen in Amsterdam op om contact op te nemen.