Schoof sluit paspoort afpakken niet uit: kan dat zomaar? En 4 andere vragen

De gebeurtenissen rondom de voetbalwedstrijd Ajax - Maccabi Tel Aviv zorgen al een week lang voor onrust. Op woensdag waren er Israëlische supporters die onder toeziend oog van de politie onder meer een Palestijnse vlag van een gebouw af trokken en verscheurden. 

In de nacht van donderdag op vrijdag sloeg de vlam in de pan toen beide groepen met elkaar botsten. Daarbij zouden volgens premier Schoof veel Marokkaans-Nederlandse jongeren betrokken zijn geweest die 'op Jodenjacht gingen'. Het afnemen van het Nederlands paspoort van daders van antisemitisch geweld die een dubbele nationaliteit hebben, sluit hij niet uit. Op dit moment kan dat alleen als een persoon is veroordeeld voor terreur of een gevaar is voor de nationale veiligheid.

1. Hoe komt het dat sommigen een dubbel paspoort hebben?

Volgens universitair docent Migratierecht Ricky van Oers ontstaat dit in de meeste gevallen bij de geboorte. "Als één of beide ouders naast de Nederlandse nationaliteit ook een andere nationaliteit heeft, dan wordt dit vaak automatisch doorgegeven aan het kind." 

"Dat is ook bijvoorbeeld als een Nederlandse ouder een kind krijgt in de VS. Er zijn daarnaast veel uitzonderingen op de hoofdregel dat iemand afstand moet doen van zijn nationaliteit bij naturalisatie. Een kwart van de mensen die tot Nederlander naturaliseert, kan bijvoorbeeld geen afstand van de oorspronkelijke nationaliteit doen omdat de wetgeving van het land van hun andere nationaliteit dat niet toestaat. Dat geldt onder meer voor de Marokkaanse wet: die bepaalt dat je nooit afstand kunt doen van je Marokkaanse nationaliteit."

Tot slot ontstaat dubbele nationaliteit vanwege uitzonderingen op de regel dat je het Nederlanderschap verliest als je vrijwillig een andere nationaliteit verkrijgt, zegt Van Oers. "Dat kan bijvoorbeeld door een huwelijk met een persoon die een andere nationaliteit bezit. Je raakt je Nederlanderschap dus niet kwijt als je de nationaliteit van je echtgenoot verkrijgt."

VVD-leider Dilan Yesilgöz zei over het vraagstuk eerder dit:

2. Hoe vaak zijn in het verleden paspoorten afgepakt?

Sinds 2017 heeft de Nederlandse overheid 24 keer de Nederlandse nationaliteit ingetrokken omdat gevreesd werd voor de nationale veiligheid. Het ging om personen die zich in het buitenland hadden aangesloten bij een terroristische organisatie. 

Ook heeft de overheid 34 keer besloten tot het intrekken van de Nederlandse nationaliteit vanwege een veroordeling in Nederland voor een terroristisch misdrijf. Sommige intrekkingen zijn vernietigd door de rechter, andere worden aangevochten. In totaal zijn 25 intrekkingen definitief.

3. Kan de maatregel zomaar worden uitgebreid?

Hoogleraar Nationaliteitsrecht Gerard René de Groot benoemt dat het afpakken van een paspoort alleen mogelijk is 'bij gedrag dat de essentiële belangen van de overheid schaadt'. "Het moet om heel ernstige delicten gaan, daar zou jihadisme onder kunnen vallen – zoals wat je in Syrië en Irak zag. Nederland heeft dat toen toegepast. Maar een gewoon delict, bijvoorbeeld een moord, valt daar niet onder."

In het regeerprogramma hebben de coalitiepartijen al afgesproken dat moet worden gekeken of deze maatregel moet worden uitgebreid. Maar volgens De Groot is de kans zeer klein dat dit lukt bij de jongeren die afgelopen week in Amsterdam voor onrust zorgden. "Wat in Amsterdam is gebeurd, is op zich natuurlijk erg vervelend. En als er sprake is van antisemitisme en antisemitisch geweld is dat natuurlijk verwerpelijk. Maar het lijkt me onwaarschijnlijk dat hiervoor het paspoort kan worden afgenomen."

4. Wat maakt het dan zo moeilijk?

Volgens De Groot staat het Europese Verdrag Inzake Nationaliteit het in de weg om een paspoort af te pakken bij dergelijke misdrijven. "De Nederlandse regering zou dan een verzoek moeten neerleggen in Straatsburg om dit verdrag aan te passen."

"Dit verdrag hebben we sinds 1997. Als wij aan de tekst gaan morrelen, dan komen allerlei landen met andere wensen en artikelen om verdragswijzigingen mogelijk te maken. Sinds 1997 is voor een verdrag een tamelijk korte tijd: als we er nu al aan sleutelen dan wordt het een lange moeizame weg."

"Daarnaast", vervolgt hij, "de wet op het Nederlandschap, is een wet die een Rijkswet is, en dus voor het hele Nederlandse koninkrijk geldt: ook voor Aruba, Curaçao en Sint-Maarten. Al die koninkrijksdelen moet er dus mee instemmen."

5. Waarom roepen politici dit dan nu toch?

De Groot kan niet anders dan concluderen dat deze uitspraken vooral een politiek statement zijn. "Wilders roept al jaren dit soort dingen", zegt hij. "In 2012 probeerde hij bijvoorbeeld te bewerkstelligen dat er een wetsvoorstel kwam om de naturalisatie voorwaardelijk te maken voor tien jaar." 

Ook Van Oers ziet de uitspraken vooral als een politiek statement.