Politie onderzoekt ingrijpen ME na protest Amsterdam, demonstranten spreken van 'opjagen'
Er komt een onderzoek naar het ingrijpen van de ME, gisteravond, na een pro-Palestina-demonstratie in Amsterdam. Die was eigenlijk verboden door de burgemeester. "Voor mijn gevoel werden we uit het niets aangevallen", vertelt een aantal demonstranten aan RTL Nieuws.
De Amsterdamse politie heeft gisteravond 281 mensen aangehouden rondom pro-Palestijnse demonstraties op de Dam. Na afloop van het protest werden de demonstranten via bussen naar een havengebied buiten de stad gebracht. Op beelden die rondgaan op sociale media is te zien dat agenten van de Mobiele Eenheid (ME) daar met wapenstokken slaan. "We begrijpen dat mensen emoties ervaren bij deze beelden en vragen hebben", zegt een woordvoerder van de politie tegen RTL Nieuws. De politie stelt een onderzoek in. "Geweld is heftig en daarom bekijken we ons optreden kritisch."
Logisch
Boris (25) was één van de demonstranten. Hij vertelt: "We wisten: we mogen niet demonstreren op de Dam. En we deden het toch. Dus dat je dan wordt weggestuurd: logisch. Maar het geweld voelde als onterecht en onnodig heftig. We deden niets toen we werden aangevallen." De gemeente had de demonstratie verboden, omdat die avond een noodverordening gold na het geweld afgelopen donderdagnacht.
Bekijk hier hoe het er vooraf aan toeging op de Dam:
Boris (achternaam bekend bij de reactie) vertelt hoe de politie 'meerdere malen' op de Dam mensen vroeg te vertrekken. Er stonden drie bussen klaar die de demonstranten naar het Westerpark zouden brengen. Dáár was demonstreren namelijk wel toegestaan. "Een paar mensen werkten niet mee, die werden naar de grond gewerkt. Hardhandig, met stokken, sommigen werden bij hun nek en hoofd gepakt."
De grootste groep, onder wie Boris, werkte volgens hem wel mee. "We reden per bus naar het Westerpark, zoals ons was verteld en beloofd, daar stopten we. Maar de deuren gingen niet open, we reden toch door, naar het Westelijk Havengebied. Op een parkeerplaats voor vrachtwagens. Er werd ons niet verteld waar we heen gingen, en ook niet waarom."
'Oké, en nu?'
Op het haventerrein verlieten de demonstranten de bus. Die reed vervolgens weg. Boris: "En toen, was het van: oké, en nu? We stonden met twee groepen - er was ook nog een andere bus - voor ons gevoel een beetje in the middle of nowhere. Sommigen staken een sigaretje op, praatten wat na, zochten op hun telefoon hoe thuis te komen. Ik liep met een groep naar de bushalte, toen een politiebusje met een rotgang op ons af reed. We snapten niet waarom."
Een 25-jarige vrouw (volledige naam bekend bij de redactie) zat in een derde bus, die rechtstreeks naar het Westelijk Havengebied reed. Zij omschrijft: "We waren 100, 200 meter van onze afzetplek vandaan, liepen over het fietspad, we waren ons van geen kwaad bewust, vooral omdat de bus die ons had afgezet, al weg was."
Busjes
Ze vervolgt: "Uit de busjes die kwamen aanrijden, sprongen ME'ers. Ze hadden wapenstokken, achtervolgden ons, één meisje viel, ik wilde haar helpen maar was zelf echt ook bang om klappen te krijgen. We hebben in totaal echt misschien wel een halve kilometer gesprint. Ik was me bewust dat we opgepakt konden worden, maar dit?"
Ze deelde met RTL Nieuws een filmpje van het moment van ingrijpen, waarop te zien valt hoe mensen op het fietspad lopen, en wegrennen. Het geluid ontbreekt echter. Op andere, niet-geverifieerde beelden, die rondcirculeren op sociale media, valt te horen hoe demonstranten de politie uitschelden, onder andere voor 'kankerpolitie'.
Wet overtreden
265 van de 281 aangehouden mensen overtraden de noodverordening van de gemeente. De andere arrestaties waren om het bezit van voorwerpen die de openbare orde kunnen verstoren, belediging, openlijke geweldpleging, vernieling of baldadigheid.
De meeste van hen zijn inmiddels weer op vrije voeten. Er zitten nog vier mensen vast. Een woordvoerder van de politie laat weten dat politiegeweld 'altijd gemeld en getoetst dient te worden'. "Dat geldt ook voor gisteravond. Geweld dat collega’s gebruikten bij deze incidenten, is gemeld bij een hulpofficier van justitie." Om daar inhoudelijk al op in te gaan, is volgens de politie te vroeg. "We kunnen hier nog geen duiding over geven."
De politie laat in een persbericht weten dat mensen meerdere keren is gevraagd om weg te gaan. "Ook is gewaarschuwd dat er anders geweld gebruikt zou worden", zegt een politiewoordvoerder. Ook zouden de demonstranten volgens de politie vernielingen hebben gepleegd in de ingezette bussen. De demonstranten die RTL Nieuws sprak, ontkennen dat. "Er werden wel dingen geroepen in de tweede bus, maar dat was het dan ook", zegt Kamil (26, achternaam bekend bij de redactie). Hij demonstreerde ook, en zat in de tweede bus.
Andere wet
"Voor de politie geldt een andere wet dan voor burgers", legt Joery Matthys uit, universitair docent politiestudies aan de Universiteit van Leiden. "De politie moet, als dat mogelijk is, eerst waarschuwen, voordat die geweld mag gebruiken. Daarna volgt de vraag: is er een wettelijke grondslag voor het gebruik van het geweld?" Volgens Matthys was het antwoord op die vraag gisteren 'ja': de demonstranten overtraden de wet door ondanks het verbod toch te demonstreren.
"Vervolgens is de vraag: kan de politie ook op een andere manier de orde bewaren dan geweld te gebruiken? Als er geen andere manieren zijn om bijvoorbeeld mensen uit elkaar te krijgen, dan is er sprake van 'noodzakelijkheid'", legt Matthys uit.
Een andere, 28-jarige vrouw (ook haar naam is bekend bij de redactie) zegt: "Het schrijnende is: we wilden weg. We gíngen weg. We waren gedropt, ergens achteraf, op een vrachtwagenparkeerplaats, geen pers, geen omstanders. Er werd ons niets verteld toen we daar werden gedropt. De bus was vertrokken, en toen kwamen er inééns vijf ME-busjes terug. Mensen moesten door het gras rennen, over slootjes springen, en ze bleven ons maar achtervolgen. Wie niet snel genoeg kon rennen, was de lul."
"Het voelde buitenproportioneel", zegt Kamil. "Ik heb geen idee wat de aanleiding voor dit geweld was. Er was geen context, geen uitleg. Ze lieten ons eerst gaan, en daarna besloten ze ons op te jagen. Heel verwarrend."
In de wet
Of dit geweld inderdaad buitenproportioneel was, is de derde vraag die moet worden gesteld door de Rijksrecherche om het politiegeweld te beoordelen. Universitair docent Matthys: "Fysiek geweld, met de handen of armen iemand onder controle krijgen, is de eerste stap als de politie geweld gaat gebruiken. Wat wapens betreft is de wapenstok het lichtste geweld, vervolgens pepperspray, een stroomstootwapen, een politiehond inzetten, en als laatste, als het leven van de agent of andermans leven op het spel staat, is het toegestaan dat een agent een pistool gebruikt."
De politie laat weten dat een beoordeling of onderzoek soms lang kan duren. "Dat komt omdat we zorgvuldig onderzoek belangrijker vinden dan snelle conclusies op basis van beelden die circuleren." Volgens de politie geven die beelden die onder andere op sociale media circuleren, 'nooit het complete verhaal weer'.