Opeens laait geweld op in Syrië: 'Het ligt weer helemaal open'

Voor het eerst in jaren hebben rebellen in Syrië terrein veroverd op het regeringsleger van Assad. En niet zo'n beetje ook: in een paar dagen tijd hebben rebellen, onder leiding van de jihadistische groep Hayat Tahrir al-Sham (HTS), ruim 400 vierkante kilometer veroverd. En nu verschijnen er beelden van strijders in Aleppo, de tweede stad van Syrië.

In onderstaande video zie je de rebellen in de straten van Aleppo:

Waarom barst juist nu de strijd los? We bespreken deze, en nog drie andere vragen met Midden-Oostenkenner Koert DeBeuf en Midden-Oostenverslaggever Pepijn Nagtzaam.

Hoe zat het ook alweer in Syrië?

In 2011 waren er protesten tegen de overheid. Niet alleen in Syrië, in bijna het hele Midden-Oosten vond de Arabische Lente plaats. "Het sloeg in Syrië snel om van protesten en revoluties naar een burgeroorlog", zegt Nagtzaam. Negen jaar lang woedde die oorlog, waarbij ongeveer een half miljoen mensen omkwamen.

Het was een oorlog waarbij tientallen verschillende partijen betrokken raakte. Nagtzaam licht de belangrijkste eruit: "Je hebt natuurlijk het regeringsleger van Assad, dat gesteund wordt door Rusland en Hezbollah. Je had ook Koerdische groepen die gesteund werden door de VS. Er waren ook jihadistische groepen als IS en Al-Qaida actief. En het Vrije Syrische Leger was het leger van de oppositie."

In 2020 was de strijd grotendeels voorbij. Nagtzaam: "Assad is delen van Syrië kwijtgeraakt, maar hij had gewonnen. Hij zat stevig in het zadel, met hulp van Hezbollah en Rusland." Er waren dus nog gebieden die in handen waren van andere groeperingen, maar grootschalige gevechten bleven uit.

Het is sindsdien rustiger in Syrië, en volgens het Nederlandse kabinet ook veilig genoeg om vluchtelingen terug te sturen. Dat daar wel wat op af valt te dingen, leggen we uit in deze video:

Welke rebellen vechten er nu tegen Assad?

Verschillende groeperingen vechten tegen Assad, zegt Midden-Oostenkenner Koert DeBeuf. "Maar de leidende groep is HTS." DeBeuf legt uit dat HTS zich onderscheidt van Al-Qaida door alleen maar lokaal te opereren, waar Al-Qaida een wereldwijde jihad nastreeft. HTS wordt gesteund door Turkije.

Volgens DeBeuf zijn ook strijders van het Vrije Syrische Leger betrokken bij de aanval van de afgelopen dagen. "Maar er is zoveel veranderd de afgelopen jaren, dat bijna niemand meer kan volgen wie precies bij wie zit."

Waarom vallen de rebellen juist nu aan?

Volgens zowel DeBeuf als Nagtzaam is dat allesbehalve toeval. Ze wijzen erop dat Assad de burgeroorlog won met zware steun van Hezbollah en Rusland. "Assad zit al een tijdje op hete kolen", zegt Nagtzaam. "Hij denkt: mijn Russische bondgenoten focussen zich op Oekraïne, mijn Hezbollah-bondgenoten focussen zich op Libanon."

De rebellen hebben dat ook gezien, en 'het moment was in hun ogen ideaal', zegt DeBeuf. "Ze hebben dit al maanden voorbereid, dat zie je aan hoe snel het gaat."

"Zonder die bondgenoten is het leger van Assad heel erg zwak", vervolgt hij. "Zonder die hulp, vraag je je af wat er eigenlijk van over is. We zitten nu eigenlijk weer in de situatie van 2011. Het ligt weer helemaal open."

Wat gaat er nu gebeuren?

Voorlopig lijken de rebellen gestaag voortgang te maken. "Maar het is natuurlijk de vraag hoe lang ze de veroverde gebieden vast kunnen houden", zegt Nagtzaam. De afgelopen dagen heeft het regeringsleger luchtaanvallen uitgevoerd op de rebellen, en kreeg daarbij steun van Rusland. Maar hoeveel steun de Russen kunnen en willen leveren is onduidelijk.

Nagtzaam denkt dat de zwakte van het Syrische regeringsleger ook andere groepen kan uitnodigen om hun kans te pakken. "Het is hartstikke opportunistisch." Dat kan een heropleving van de Syrische burgeroorlog in gang zetten, wat natuurlijk geen goed nieuws is. "Maar Assad is ook een dictator, die met harde hand de burgeroorlog won. Dat hij macht verliest, vinden sommige Syriërs niet zo erg."