NAVO-norm naar 5 procent: waarom Spanje het voor minder dan de helft denkt te kunnen
Een verhoging van de defensie-uitgaven naar 5 procent van het bbp, daar draait het om op de NAVO-top. Spanje wil dat niet, en zegt van NAVO-topman Mark Rutte toestemming te hebben gekregen voor 'maximale flexibiliteit'. Volgens Madrid kan het land met 2,1 procent net zoveel voor de NAVO doen als andere landen die wel aan de norm voldoen. Donald Trump moet niks hebben van de Spaanse fratsen.
NAVO-watchers vonden het vorige week lang duren voor de Spaanse premier Pedro Sánchez van zich liet horen. De afspraak was: landen die voor vrijdag 20 juni geen bezwaar aantekenen, gaan stilzwijgend akkoord met verhoging van de defensie-uitgaven naar 5 procent. Op het allerlaatst meldde de Spaanse minister-president zich toch nog.
Veel te hoog, die norm, vindt Pedro Sánchez. Hij zegt alles te hebben laten doorrekenen en is ervan overtuigd dat Spanje het ook voor 2,1 procent kan.
Hekkensluiter
De claim van Spanje kwam niet onverwacht. Al meer dan twintig jaar horen ze bij de slechtst betalende NAVO-lidstaten. Vorig jaar was Spanje van de 32 NAVO-landen de hekkensluiter, met een defensiebudget van 1,28 procent van het bruto binnenlands product, ruim onder de norm van 2 procent. Niet omdat Spanje het aan geld ontbreekt, want de Spaanse economie groeit harder dan die van alle andere westerse landen. Met een economische groei van 2,7 procent in 2023 en 3,2 vorig jaar, gaat het met de inkomsten van de Spaanse overheid meer dan uitstekend.
Wat wel de reden is: Spanjaarden voelen veel minder dan andere Europeanen de Russische dreiging. Moskou is letterlijk en figuurlijk ver weg van Madrid. Er is daarom in Spanje weinig draagvlak voor meer defensie-uitgaven. Tel daarbij op dat de Spaanse premier Pedro Sánchez de meest linkse regering binnen de NAVO leidt.
Het Spaanse kabinet geeft aan defensie het liefst zo weinig mogelijk uit. Eerder dit jaar kwam Sánchez onder zware druk te staan van collega-regeringsleiders. Die pikten het niet langer dat zij wel hun best deden maar Spanje ermee weg kwam de norm van 2 procent niet na te leven. Toen ging Sánchez toch door de knieën en tekende voor de toen geldende NAVO-norm.
Geen steun in het parlement
Sánchez creëerde zo voor zichzelf een groot probleem. Hij beloofde regeringsleiders van andere NAVO-landen iets waar hij geen steun voor krijgt in het Spaanse parlement. Alleen zijn eigen sociaaldemocratische partij steunt hem. De kleine linkse partijen met wie hij samenwerkt, stemden allemaal tegen.
De rechtse oppositie in Spanje is best voor meer geld voor defensie, maar stemde ook tegen omdat ze de financiële onderbouwing bij het voorstel van Sánchez te wankel vinden. Het is dus zeer twijfelachtig of Pedro Sánchez de belofte wel na kan komen dat hij de defensie-uitgaven naar 2 procent zal tillen, laat staan naar 5 procent in de toekomst.
Zelfs als Pedro Sánchez wel overtuigd zou zijn van het nut van de nieuwe norm, kan hij onmogelijk zomaar akkoord gaan. Hij krijgt van het Spaanse parlement geen toestemming om zoveel geld aan defensie uit te geven. Daarom onderhandelde hij met NAVO secretaris-generaal Mark Rutte over een uitzonderingspositie. De afspraak werd dat Spanje minder mag uitgeven, als het land maar wel voldoet aan zijn taakstelling binnen de NAVO. Sánchez zegt dat hij de taakstelling kan halen met 2,1 procent van het bbp. De berekeningen heeft hij niet laten zien. Andere NAVO-lidstaten moeten hem dus op zijn bruine ogen geloven.
Al eens eerder een uitzondering
Sánchez bedong een keer eerder een uitzonderingspositie voor Spanje, bij Joe Biden, toen die nog president van de VS was. Biden en Sánchez spraken af dat Spanje net wat langer dan andere landen de tijd zou krijgen om aan afspraken te voldoen. Die afspraak bleef goed verborgen, maar dat is dit keer anders. Mark Rutte heeft er dingen over gezegd in een persconferentie en er een brief over geschreven en dus vindt iedereen er nu iets over, inclusief Donald Trump, die zei dat 'Spanje een probleem begint te worden'. Een harde confrontatie tussen Trump en Sánchez valt dus te verwachten. De vraag is of Spanje aan het eind van de NAVO-top nog steeds een uitzonderingspositie heeft.
Al veertig jaar een lastige relatie
Spanje en de NAVO hebben al meer dan veertig jaar een moeizame relatie. In 1982 werden de Spanjaarden lid van het bondgenootschap, zeven jaar nadat er een einde kwam aan de Franco-dictatuur in hun land. De helft van de Spanjaarden was tegen toetreding. De toenmalige Spaanse premier besloot toch door te zetten. Niet vanwege angst voor Rusland, wel vanwege de vrees dat Spanje terug zou kunnen vallen naar een dictatuur. Door lid te worden van internationale organisaties, zoals de EU en de NAVO, zou dat voorkomen worden, zo was het idee.
Tegelijk met toetreding tot de NAVO schoot Spanjes defensiebudget omlaag. Toen de Spanjaarden niet meer op zichzelf waren aangewezen, maakten ze van defensie een bezuinigingspost. In de jaren 90 zakte Spanje onder het NAVO-gemiddelde qua uitgaven. Daarna is het land nooit meer teruggekomen op of boven het gemiddelde.
