Nog één middel kan Howick en Lili redden

PvdA, SP en GroenLinks en allerlei organisaties hebben aan de VVD-staatssecretaris gevraagd of hij zijn hand over zijn hart wil strijken en zijn discretionaire bevoegdheid wil inzetten nu de tijd dringt voor Howick en Lili. Drie eerdere verzoeken werden afgewezen.

VVD-er Mark Harbers heeft sinds zijn aantreden enkele tientallen keren gebruik gemaakt van dit laatste redmiddel, blijkt uit bronnen die RTL Nieuws sprak.

Allerlaatste uitweg

"De discretionaire bevoegdheid is een uiterste maatregel die alleen kan worden toegepast als alle andere mogelijkheden zijn uitgeput. De staatssecretaris moet in zo'n geval de individuele omstandigheden van het geval wegen", zegt jurist Martijn Stronks verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij doelt op het feit dat Harbers in zijn eentje deze beslissing maakt, zonder hulp van anderen.

 "Het is een allerlaatste uitweg die niet aan wettelijke regels is gebonden. Achter de schermen zijn er wel richtlijnen waarop de afweging wordt gebaseerd, maar die worden niet openbaar gemaakt. Want bij alles wat je openbaar maakt, denkt een nieuw asielgeval: waarom krijg ik dan geen verblijfsvergunning?"

Over het aantal keren dat een staatssecretaris zo'n discretionaire bevoegdheid heeft gegeven, wordt dan ook uiterst terughoudend gedaan. De Tweede Kamer krijgt één keer per jaar een overzicht, zonder dat er inhoudelijk op de gevallen wordt ingegaan.

Via het ministerie van Justitie en Veiligheid kreeg RTL Nieuws de volgende cijfers:

• De vorige staatssecretaris, VVD'er Klaas Dijkhoff (2015-2017), gebruikte de bevoegdheid 240 keer.

• Fred Teeven (2012-2015) deed het 300 keer.

• Gerd Leers (CDA, 2010 tot 2012): 80 keer.

• Rita Verdonk (VVD, 2003-2006) is van alle bewindslieden degene die de discretionaire bevoegdheid het meest gebruikte: 1100 keer. Er lagen destijds nog veel achterstallige dossiers.

Harbers te streng?

Is de huidige staatssecretaris te streng? Het ligt eraan aan wie je dat vraagt. Bij de SP vinden ze van wel. Elke politieke partij kan bij de staatssecretaris zaken indienen waarvan zij vindt dat de staatssecretaris zijn discretionaire bevoegdheid zou moeten gebruiken. "We zijn al heel streng en kritisch bij het inbrengen van asielzaken die dit middel verdienen. Van alle zaken heeft Harbers er nog geen een goedgekeurd", laat een medewerker van de SP weten. 

Volgens Stronks is het beleid lastig te beoordelen. "Je kent de zaken niet die op het bord van de staatssecretaris terechtkomen. Feit blijft dat de aantallen altijd laag liggen. Het is echt een laatste redmiddel waarvan heel weinig gebruik wordt gemaakt."

Wakker liggen

Oud-CDA-minister Gerd Leers wil ook niet oordelen over het beleid van Harbers. Leers stelt dat er moed voor nodig is om een aanvraag af te keuren of toe te wijzen. "Je gunt het niemand om zo'n besluit te moeten nemen." Oud-staatssecretaris Fred Teeven liet weten dat de dossiers wel eens aan hem vraten.

CDA'er Gerd Leers vervolgt: "Ik kreeg als minister allerlei aanvragen. Van gewone mensen, politici, maar ook van het koninklijk huis. Met een knoop in mijn maag nam ik vaak de beslissingen. Een besluit maak je niet in een uurtje. Ik was er soms dagen mee bezig. Lag er soms wakker van." 

'Het moet schrijnend zijn'

"Je moet een echte eerlijke afweging maken, discreet zijn. De zaak moet een opeenstapeling van uitzonderlijk schrijnende omstandigheden hebben, voordat je kunt instemmen. Het hangt van heel veel dingen af. Het belang van kinderen is erg belangrijk, maar er spelen zo veel dingen mee."

Of de oud-minister Howick en Lili had laten blijven als hij het kon zeggen? "Dat ga ik niet zeggen. En dat kan ik ook niet, want ik ken het hele dossier niet."

Ieder moment

Waarom Howick en Lili geen discretionaire bevoegdheid krijgen? Het blijft gissen, want alleen staatssecretaris Harbers kan die afweging maken en hij heeft alle informatie. "Achter de schermen zijn er regels. Maar die zijn niet openbaar. Dus het is niet duidelijk hoe Harbers zijn afweging maakt."

Wel kan Harbers nog ieder moment van gedachten veranderen zolang de kinderen op Nederlandse bodem zijn, bijvoorbeeld bij nieuwe ontwikkelingen. 

Publiciteit werkt in voor- en nadeel

Dat de zaak zo in de publiciteit komt, kan zowel voor- en nadelig werken. Voor de Armeense Nazan Sahakyan en haar twee kinderen pakte het vorig jaar gunstig uit: zij mochten na 14 jaar procederen blijven van toenmalige staatssecretaris Dijkhoff.Maar het Kosovaarse meisje Taida Pasic, dat in Winterswijk haar vwo wilde afmaken, werd ondanks een grote actie uitgezet. "Een bewindspersoon kan juist ook een statement maken en ondanks alle druk toch de uitzetting doorzetten om te laten laten zien dat hij zijn beleid naleeft."

 

Opluchting

Dat de opluchting enorm is als een staatssecretaris zijn discretionaire maatregel gebruikt, weet de 20-jarige rechtenstudente Margarita Alexandrova. Zij leefde zeven jaar in onzekerheid, maar kreeg drie jaar geleden van Dijkhoff te horen dat zij in Nederland mocht blijven.

Margarita: "Onze omgeving, vrienden, en buurtgenoten hebben allerlei acties voor ons gehouden en de staatssecretaris gevraagd om zijn bevoegdheid te gebruiken. Toen we die kregen, gingen er zoveel emoties door mijn lijf. Eindelijk waren we veilig."