'Thijs H. zat in een psychose' - maar wat is dat dan precies?
Thijs H., de man die verdacht wordt drie mensen te hebben vermoord, zegt dat hij dat deed tijdens een psychose. Hij zou talrijke wanen hebben gehad en 'berichten en signalen' hebben gekregen die hem ertoe aanzetten mensen te vermoorden.
Of hij echt in een psychose zat of dat nu verzint, is onderdeel van de rechtszaak. Het werpt in ieder geval de vraag op wat een psychose eigenlijk is.
Daarom vroegen we dat aan psycholoog Lidewy Hendriks. Ze werkt onder meer bij MIND Korrelatie, een stichting die anonieme hulp biedt bij psychische problemen.
Allereerst, wat is dat nou precies, een psychose?
"Als je in een psychose zit, dan ben je eigenlijk het contact met de realiteit verloren. Je bent niet meer in het hier en nu, maar in een eigen wereld met je eigen belevenis. Daarbij komen hallucinaties en/of wanen voor. Iemand ziet, ruikt of proeft bijvoorbeeld iets, wat er in werkelijkheid helemaal niet is."
Hoe krijg je dan een psychose?
"Niets gebeurt zomaar, zeg ik altijd, er gaat altijd iets aan vooraf. We denken dat mensen die een psychose krijgen, hier een genetische aanleg voor hebben. De factor erfelijkheid speelt dus een grote rol. Maar er zijn genoeg mensen die deze factor hebben, maar nooit in een psychose terechtkomen. Het gebeurt daarom vaak in combinatie met bepaalde levensgebeurtenissen die bijvoorbeeld stressvol kunnen zijn.
Ik noem een voorbeeld: als je heel lang, heel hard hebt gewerkt, en je bent daardoor heel erg uitgeput, kun je vatbaar zijn voor een psychose. Die uitputting kan de druppel zijn, mogelijk zit er een hele berg aan gebeurtenissen onder. Maar de oorzaak van een psychose kan bijvoorbeeld ook een relatiebreuk zijn, of het overlijden van iemand in je omgeving. Een gebeurtenis waar je dus moeilijk mee om kunt gaan.
Daarnaast is drugs ook een mogelijke oorzaak van een psychose. Dat doet ook iets met je hersenen, wat kort gezegd kortsluiting kan veroorzaken."
Wat ga je dan doen, als je in zo'n psychose zit?
"Lang niet iedereen gaat dan criminele of gewelddadige dingen doen, gelukkig maar. Er zijn bijvoorbeeld mensen die zich in hun woning verschansen. Ze timmeren hun deuren dicht en zorgen dat er niemand meer binnen kan komen. Zij vermaken zich vervolgens prima in hun eigen wereld. Natuurlijk is dit niet goed, en is hulp dan geboden, maar het hoeft dus geen verschrikkelijke gebeurtenis te zijn als je in een psychose belandt.
Maar de waanideeën die mensen met een psychose vaak krijgen, kunnen ook ver gaan. Je hebt dan een gedachte of een overtuiging over iets, wat in werkelijkheid helemaal niet klopt. En dat kun je zo gek niet bedenken. Mensen denken dan bijvoorbeeld dat de hele wereld in gevaar is, en dat zij mensen moeten redden. Vroeger heb ik zelf bijvoorbeeld iemand behandeld die dacht dat de Italiaanse maffia via zijn laarzen communiceerde met hem. Hij deed zijn laarzen nooit meer uit."
Gaat een psychose vanzelf over?
"Dat kan, maar het hangt van de ernst en het soort psychose af. Je hebt bijvoorbeeld mensen in de ouderenzorg die soms psychotisch zijn. Sommigen zien en horen slecht, waardoor zij de informatie van buitenaf niet goed kunnen verwerken. Dat, in combinatie met dementie, kan ervoor zorgen dat ze ergens zelf een verhaal van maken. Dat kan daarna weer vanzelf overgaan als je zorgt dat ze beter zien of horen, door bijvoorbeeld beter licht of een bril, of door ze anders te gaan benaderen.
Maar bij een ernstige psychose is er meer nodig. Dan is ander soort hulp geboden zoals medicatie of een opname."
Kan je zelf iets doen, als je iemand tegenkomt die verward gedrag vertoont?
"Iemand die psychotisch is, is een gekkie. Dat dachten - en denken - veel mensen, maar dat is natuurlijk niet zo. Ik vind het daarom heel belangrijk dat er meer begrip is en meer bekendheid komt over psychische aandoeningen en stoornissen. Want hoe meer we elkaar begrijpen, hoe meer we elkaar kunnen helpen.
Wat belangrijk is om te weten: het lijkt wartaal wat mensen in een psychose uitkramen, maar voor diegene is het de realiteit. Luister daarom goed naar deze mensen, hoor ze rustig aan. Zeg niet: doe normaal, hou op. Maar heb oprechte aandacht voor de ander en probeer de boel te verzachten. Dat kun je doen door niet boos te worden, maar door bijvoorbeeld te zeggen dat jij geen mieren over de muur ziet lopen, zoals die persoon, maar eigenlijk vlekjes van het zonlicht op de muur ziet."