En dan staan je naaktbeelden op internet: kom je daar ooit nog overheen?
'Zijn leven is verwoest.' 'Dit gaat hem altijd achtervolgen.' Zomaar een greep uit de reacties over het 12-jarige jongetje dat door Bilal Wahib werd overgehaald zijn geslachtsdeel te laten zien. Is zijn leven echt verwoest? Kun je hier overheen komen? "Als hij niet de schuld krijgt en een goed vangnet heeft, kan het goedkomen."
Iva Bicanic ziet ze dagelijks: kinderen zoals dat 12-jarige jongetje, die via social media op wat voor manier dan ook seksueel zijn vernederd, gechanteerd, afgeperst, belachelijk gemaakt.
Effecten onderschat
Ze is klinisch psycholoog in het psychotraumacentrum van het Universitair Medisch Centrum Utrecht en hoofd van het Centrum Seksueel Geweld. "De gevolgen zijn heel groot voor deze kinderen", zegt ze. "Steeds meer onderzoeken tonen dat aan. Sterker nog: we roepen nu allemaal dat zijn leven is verwoest, maar in mijn optiek worden zelfs nu nog de effecten van zo'n gebeurtenis ernstig onderschat."
We hebben hier te maken met jonge pubers, stelt Bicanic, die heel onzeker zijn over zichzelf. Een 'wankel zelfbeeld', zo wordt dat in de psychologie genoemd. "Ze maken zich al druk over welke jas ze aan hebben, of ze wel bij de groep horen. Je wil als puber op geen énkele manier afwijken."
De schaamte overheerst
Dat is wel wat er vaak gebeurt als je slachtoffer wordt van dergelijk (online) seksueel geweld of online shaming. "Wat overheerst, is de schaamte. Die is vaak bij jongens nog wel sterker dan bij meisjes, dat heeft met ons beeld van mannelijkheid te maken."
Die schaamte herkent Francien Regelink (35). Ze schreef het boek Francien laat je tieten nog eens zien, en die titel windt er geen doekjes om: in haar puberteit liet Francien een keer voor de webcam haar borsten zien aan een jongen die ze leuk vond. Niet veel later hingen die beelden geprint door de hele school.
Wat is er gebeurd?
Op sociale media gaat sinds begin deze week een video rond waarin te zien is hoe acteur Bilal Wahib een minderjarige fan 17.000 euro biedt als hij zijn piemel laat zien. De jonge fan doet dat vervolgens voor het oog van de kijkers en wordt hard uitgelachen.
De actie van de Mocro Maffia-acteur leidt tot veel afschuw. Bedrijven hebben de samenwerking met Wahib opgezegd. Zelf heeft hij inmiddels excuses aangeboden. Hij zegt 'vreselijk veel spijt' te hebben en noemt het incident 'een domme grap'.
Hij zou aanschuiven bij de talkshow Beau op RTL 4, maar heeft dat op verzoek van het 12-jarige slachtoffer en zijn ouders afgezegd.
"Je denkt bij iedereen die je aankijkt: die heeft de beelden gezien. Die denkt nu aan mijn borsten." En ja, zegt Regelink: dat is vreselijk. "Op dat moment ben je kapot. Het voelt alsof je leven voorbij is. Alsof alles verwoest is. Echt waar."
Het ligt niet aan jou
Máár, wil ze er ook bij zeggen: je leven ís niet per definitie verwoest. Het is heel belangrijk om dan hulp te zoeken. Om te horen te krijgen dat het niet aan jou lag. Dat dit iedereen kan overkomen en dat de schuld ligt bij degene die de beelden heeft verspreid. "Ik heb zo lang gezwegen en gedacht: dit is mijn schuld. Ik denk dat als je dat schuldgevoel kunt loslaten, je het makkelijker kunt verwerken."
Bicanic is het daarmee eens, maar zegt wel dat dat van verschillende factoren afhankelijk is. Ze zag kinderen er na zo'n incident 'verbazingwekkend goed weer uitkomen', maar ze kent ook kinderen die zichzelf gingen isoleren, niet meer naar school wilden, zichzelf soms zelfs iets aandeden. Soms met dodelijke afloop. "Daar ga ik niet over liegen, want het gebéúrt."
Hoe veerkrachtig is een kind?
Je weet namelijk niet, stelt de onderzoeker, hoe zo'n gebeurtenis in het leven van een kind wordt opgepakt. "Allereerst gaat het erom: hoe ging het met het kind vóórdat dit gebeurde? Was het al somber, angstig, werd het al gepest, of ging het gewoon goed? En ook: hoe veerkrachtig is een kind?
"Ik ken verhalen van kinderen die doodsbang zijn dat de beelden opduiken, die zitten elke nacht te googelen om te kijken of dat al is gebeurd."
Ze vervolgt: "Je moet zo'n incident als met Balil Wahib en dat 12-jarige jongetje als een potentieel traumatische ervaring zien. Het kan goed verwerkt worden, dan is het een levensles waar je sterker van wordt. Maar er is ook een risico dat het niet lukt de gebeurtenis een plek te geven."
Veiligheid en geborgenheid
Wat heel bepalend is, is de reactie van de omgeving, zegt Bicanic. Hoe kalmer, hoe beter. "Slagen de ouders erin om na de eerste schok kalm te blijven en het gewone leven weer op te pakken? Kunnen ze zeggen: 'Wat er is gebeurd, is niet jouw schuld'?"
"Veiligheid en geborgenheid zijn op zo'n moment heel belangrijk", stelt Regelink. "Het is zo belangrijk mensen om je heen te hebben die niet oordelen. En om te voelen dat ze je waarderen."
Ook de school is bepalend, stelt Bicanic. Het beste is als docenten zeggen: 'Goed dat je er weer bent, we staan achter jou en gaan nu weer over op de orde van de dag'. Hetzelfde geldt voor de klasgenootjes: gaan die over op pestgedrag, of zeggen ook zij: 'Zand erover, nu is het niet meer interessant'? "En ook als er gepest wordt, kan de school hier iets aan doen", zegt Bicanic.
Praat erover
"Erover praten is belangrijk", zegt Regelink. "Het is heel verdrietig dat dit in de openbaarheid gebeurt, nu, over de rug van dit 12-jarige jongetje. Maar aan de andere kant: hij heeft wel wat teweeggebracht. Nu wordt het onderwerp door iedereen besproken, hij zet iets op de kaart."
En wat Regelink positief vindt, is dat er hulp is gezocht voor de jongen. "Ik hoop dat dat hem goed doet, dat er iemand is die zegt: het komt goed." De ondertitel van Franciens boek is, zo zegt ze zelf, niet voor niets: Hoe sexting een leven kan breken – en maken.
Weg met die schaamte
"De schaamte moet eraf", besluit Bicanic. "We moeten stoppen met de verantwoordelijk bij ouders of het slachtoffers neerleggen. En dat ligt voor een groot deel bij ons, als samenleving. Halen we hier lessen uit? Stoppen we met oordelen over het slachtoffer? En laten we de ouders en dat jongetje met rust? Want dat hebben ze nu nodig: rust. Herstellen en het normale leven weer oppakken."