Schuldhulp ziet groei van schulden bij Klarna en Riverty: 'Uitgesteld betalen té verleidelijk'

Vijf grote instanties voor schuldhulpverlening zoals de Kredietbank Rotterdam en de Stadsbank Oost-Nederland laten aan RTL Nieuws weten dat het aantal claims van afbetalingsapps hard groeit.

'Eigenlijk een lening'

Het aantal cliënten met een schuld bij Klarna is sinds 2018 verviervoudigd, zien de grote instanties voor schuldhulpverlening. Voor Riverty (voorheen Afterpay), zien zij een verdubbeling in de afgelopen vijf jaar. 

Zorgelijk, vindt budgetinstituut Nibud. "Hier moet veel meer controle op komen", zegt directeur Arjan Vliegenthart. "We mogen uitgesteld betalen geen lening noemen, maar dat is het wel."

Rekening weggooien

Onder meer de Kredietbank Rotterdam, onderdeel van de gemeente, ziet een sterke stijging van het aantal claims van afbetaalapps. "Bijna alle jongeren die ik begeleid, hebben schulden bij Klarna of Riverty", zegt schuldhulpverlener Monique van Collenburg. "Onder jongeren is het eigenlijk heel gewoon om zo te shoppen. Roodstand bij de bank komt natuurlijk ook veel voor, maar dat is veel zichtbaarder, zodra je de app van je bank opent zie je dat je rood staat. De rekening van Klarna kun je weggooien."

In deze video doet Yvonne haar verhaal:

Wat is uitgesteld betalen (buy now pay later)?

'Uitgesteld betalen' is een betaalmethode die sinds een aantal jaar veel gebruikt wordt bij online shoppen. Bedrijven zoals Klarna en Riverty schieten de rekening voor, consumenten hoeven pas 2 tot 6 weken later de rekening te voldoen. Heel handig voor wie een aankoop eerst in handen wil hebben voordat de rekening moet worden betaald. Maar wie betalen te lang uitstelt of vergeet, wordt geconfronteerd met boetes van 15 tot 40 euro per aankoop of uiteindelijk een incassoprocedure met nog hogere kosten.

Klarna en Riverty komen over als vernieuwende betaalmethoden, maar het Nibud waarschuwt voor de gevolgen. "Eigenlijk is uitgesteld betalen een gewone schuld die je aangaat, maar die niet geregistreerd wordt. Dat is heel verleidelijk, maar uiteindelijk leidt het wel tot echte problemen."

Moedigt overbesteding aan

Plangroep, een instelling die in 60 Nederlandse gemeenten schuldhulpverlening aanbiedt, waarschuwt dat cliënten door Klarna en Riverty schuld op schuld stapelen. Deze afbetalingsapps zijn vaak nog beschikbaar voor mensen die al onder financiëel beheer staan.

Door de gebrekkige controle op de kredietwaardigheid is het volgens directeur Albert Nijholt al een aantal keer voorgekomen dat cliënten die in de schuldsanering zitten, alsnog iets kopen via een afbetalingsapp. "Een groot risico, als de andere schuldeisers horen dat de cliënt toch weer leningen heeft afgesloten, kunnen zij de betalingsregeling beëindigen en raakt diegene alleen maar dieper in de problemen."

Bij de 20.000 cliënten die hulp krijgen van Plangroep, lagen begin dit jaar 337 claims van Klarna en 1945 van Riverty. 

Sluipmoordenaar

Via Klarna zijn inmiddels ook concertkaartjes van Ticketmaster, festivaltickets voor Pinkpop of vakanties van Center Parcs en Booking.com op afbetaling te koop. De NVVK, de brancheorganisatie van schuldhulpinstellingen, waarschuwt dat deze uitbreiding grote risico's met zich meebrengt.

"De laagdrempeligheid van uitgesteld betalen, gecombineerd met de hoge kosten als je te laat betaalt, maken van 'buy now pay later' een potentiële sluipmoordenaar", aldus Auke Schouwstra van de NVVK. "Kopen op afbetaling is soms een noodoplossing, zoals bij huishoudelijke apparatuur of een auto om naar werk te reizen. Maar het beste advies is: geef geen geld uit dat je niet hebt."

Gebrek aan regels

Dat beaamt sociaal psycholoog Minou van der Werf (Universiteit Maastricht), gespecialiseerd in financiële keuzes van mensen. "Iets op afbetaling kopen deed je vroeger alleen bij Wehkamp en dergelijke, nu kan het overal. In hoe meer webshops dit soort leningen wordt aangeboden, hoe normaler het wordt en hoe vaker mensen het gaan doen", zegt zij.

Volgens Van der Werf is uitgesteld betalen heel handig als je iets thuis wil proberen en tot die tijd wil wachten met betalen. Maar in de praktijk wordt de betaalmethode steeds vaker gebruikt om iets te kopen waar men op dat moment geen budget voor heeft. "Daarmee wordt uitgesteld betalen eigenlijk gewoon een lening en het is heel vreemd dat hiervoor minder regels gelden dan voor andere leningvormen."

Vakanties en concertkaartjes

Daarnaast zou het kabinet wat Van der Werf betreft ook regelgeving moeten overwegen die bepaalt welke productsoorten er op afbetaling verkocht mogen worden. "Concertkaartjes, festivals en vakanties zijn eenmalige ervaringen die je niet even kunt proberen om daarna weer terug te sturen. Ik zou het logisch vinden dat de overheid nadenkt over de vraag wat je op afbetaling moet kunnen kopen en wat niet. Voor festivaltickets of vakanties is dat gewoon niet zo logisch."

Volgens Klarna worden creditcards al veel langer gebruikt om dit soort producten te kopen en is kritiek op festivaltickets via de app daarom onterecht. "Het is niet aan ons om mensen te vertellen hoe zij moeten winkelen of wat zij moeten kopen, het is onze taak om mensen keuze en flexibiliteit te geven."

Maar ook Plangroep-directeur Nijholt hoopt dat het kabinet snel met regelgeving komt om uitgesteld betalen aan banden te leggen. "Iemand in de schuldhulpverlening kost ongeveer 100.00 euro per jaar. De winsten van 'uitgesteld betalen' komen bij bedrijven zoals Klarna en Riverty terecht, de kosten bij de samenleving."

Zowel het Nibud als de NVVK en de AFM vinden dat het kabinet uitgesteld betalen strenger moet reguleren.

In antwoord op Kamervragen van de PvdA zei minister Carola Schouten (Armoedebeleid) onlangs dat de werkwijze van Klarna en Riverty 'lijnrecht staat tegenover wat het kabinet nastreeft met de aanpak geldzorgen, armoede en schulden'. Ook noemt de minister het onwenselijk dat door uitgesteld betalen het kopen op afbetaling normaal wordt en schuldgewenning ontstaat.

Wachten op nieuwe regels

In Brussel ligt een aanpassing van de Europese Kredietrichtlijn op tafel, waardoor uitgesteld betalen onder dezelfde strenge regels gaat vallen als andere kredieten. Klarna en Riverty worden dan naar verwachting wel verplicht om te waarschuwen voor de leningskosten en moeten een BKR-check doen.

Wanneer deze aanpassingen verplicht worden is onbekend, waarschijnlijk niet voor 2025. In afwachting hiervan voert minister Schouten gesprekken met de bedrijven die uitgesteld betalen aanbieden. Ze zegt 'concrete verbetervoorstellen' te verwachten om jongeren te behoeden voor de verleidingen hiervan. 

'Stijging verklaarbaar'

Riverty (voorheen Afterpay) schrikt er niet van dat hulpverleners de naam van het bedrijf steeds vaker tegenkomen onder de schulden van cliënten. "In de afgelopen vijf jaar is online winkelen, en het aantal mensen dat onze betaalmethode kiest, met dubbele cijfers gestegen", zegt woordvoerder Dario Artico. "Dus de stijging van het aantal mensen in de schuldhulpverlening moet je in samenhang zien met de groei van het online winkelen."

Riverty is onderdeel van het Duitse concern Bertelsmann, waar ook RTL Nederland onderdeel van uitmaakt.

Ook Klarna zegt in een reactie dat het bedrijf sinds 2018 relatief veel harder is gegroeid dan de stijging van het aantal Klarna-schulden bij de schuldhulpverleners. "Naast die groei brengen we continue verbeteringen aan in onze acceptatie, wat resulteert in een wanbetalingspercentage van minder dan 1 procent, veel lager dan bij traditionele banken of kredietverstrekkers." 

Nieuwe wetgeving welkom

Klarna wijst er verder op dat het bedrijf niet alleen uitgesteld betalen aanbiedt, maar ook andere betaalmogelijkheden zoals directe afschrijving van de bankrekening.

Zowel Klarna als Riverty wil niet specificeren hoeveel mensen er door de jaren heen in de financiële problemen kwamen door het gebruik van de afbetalingsapps. Wel zeggen de bedrijven strengere regelgeving uit Europa te verwelkomen.

Gedupeerd door uitgesteld betalen?

Ben jij of ken jij iemand die door uitgesteld betalen in incassoprocedures terecht is gekomen? Zijn jouw schulden deels te wijten aan Klarna of Riverty (Afterpay)? Dan komt de redactie van RTL Nieuws graag met jou in contact via onderzoek@rtl.nl