113 bellen: waarom werkt dat eigenlijk?

"Het heeft me heel erg geholpen."

"Ik kan nu weer verder." 

"Wat fijn dat jullie er zijn."

Zomaar wat antwoorden die de hulpverleners van 113 te horen krijgen tijdens hun werk. GZ-psycholoog Manon Merkus is één van die medewerkers, en hoort vaak hoe opgelucht mensen zijn aan het eind van het gesprek.  

"We weten dat mensen die vaak met dit soort gedachten kampen, het ingewikkeld vinden om daar met hun naasten over te spreken", legt Merkus uit. "Ze voelen soms schaamte, maar willen vaak ook hun naaste niet belasten met zo'n zwaar onderwerp over leven en dood. We moedigen mensen aan het wel neer te leggen bij iemand in hun omgeving, maar als ze dat echt niet kunnen of durven, hopen we dat ze ons bellen, of chatten."

Merkus merkt dat de jongere generatie, mensen onder de 30, eerder chatten dan bellen. 

Maar waaróm heeft praten nou zin? "Je problemen los je er niet meteen mee op", beaamt Merkus, maar: "Het kan alleen al zo veel schelen dat mensen het niet alleen hoeven te dragen. Dat ze niet in hun eentje op zoek hoeven naar een oplossing. En als ze de weg niet weten te vinden naar de juiste hulp, dat er dan iemand mee kan denken."

Dat ervoer ook Marjolein (27), die vanaf haar dertiende 'heel somber' is geweest en met meerdere depressies kampte. Op een moment waarop ze 'heel, heel diep zat', tijdens Koningsnacht, popte via Google een advertentie van de hulplijn op. Ze was in paniek, niet meer helder, dacht eigenlijk: wat kan zo'n hulplijn nou voor me betekenen, maar nam tóch contact op, onder het mom van: baat het niet dan schaadt het niet. 

"Ik durfde niet te bellen, dat vond ik veel te eng, maar chatten zag ik wel zitten. Dat voelde veiliger want dan hoefden ze m'n stem niet te horen. Ik was bang dat ze me een aansteller zouden vinden, of dom of achterlijk."

Eerder maakte RTL Nieuws onderstaande video over de hulplijn: 

Dat gebeurde niet. Ze werd niet dom genoemd, ook niet achterlijk, ook geen aansteller. "Ik weet niet meer precies wat er werd gezegd, maar de 113-medewerkster gaf wel duidelijk aan dat ik nu hulp nodig had, en dat het goed kon zijn om de huisartsenpost te bellen." Dat durfde Marjolein niet, waarna de vrouw op de chat vroeg: 'Waarom durf je het niet?'

"Toen kwam ik erachter dat ik niet wist wat ik moest zeggen, waar ik naar moest vragen. En toen heb ik dat besproken op de chat, zodat ik met een gerichte tekst en voorbereid de huisartsenpost kon bellen."

Nu weet Marjolein: praten helpt. "Ik kan niet uitleggen hoe het precies werkt, maar dingen uitspreken lucht op. Want je zit er dan niet meer alleen mee. En ik kwam door dat gesprek, door het contact met iemand anders, even uit mijn bubbeltje."

Zelfdoding belangrijkste doodsoorzaak onder 30

Nieuwe cijfers over zelfdoding laten zien dat in 2022 in totaal 1916 mensen een einde aan hun leven maakten. Dit waren er 54 meer dan het jaar ervoor. Gekeken per honderdduizend inwoners laat het zelfdodingscijfer sinds 2018 geen grote veranderingen zien. Dit meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). 

Zelfdoding was vorig jaar, net als in voorgaande jaren, de belangrijkste doodsoorzaak onder jongeren tot dertig jaar. Van alle tieners die in 2022 overleden, overleed een op de vijf aan zelfdoding. Dat is vaker dan aan verkeersongevallen of kanker. Ook bij twintigers was zelfdoding de belangrijkste doodsoorzaak: in een op de drie gevallen.

En dat is belangrijk, benadrukt Merkus. "Mensen die hun donkere gedachten niet uitspreken, hebben grote kans dat ze in een negatieve cirkel blijven. Wat je ziet bij mensen met suïcidaliteit is dat ze klem komen te zitten in gedachten van 'het is misschien goed als ik er niet meer ben'. En als ze dat niet uitspreken naar andere mensen, kan niemand dat tegenspreken. Niemand kan zeggen: 'Als jij er niet meer bent, dan zou ik er kapot van zijn'."

Ook uit onderzoek, dat vorig jaar in België verscheen en is uitgevoerd door het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie, blijkt het nut en de noodzaak van hulplijnen zoals 113. Bellers voelen zich na een gesprek 'significant minder hulpeloos' en ook de intentie om zelfmoord te plegen daalde 'significant'. Dat positieve effect blijft één tot twee weken.

"De resultaten geven aan dat we een positieve impact hebben op de suïcidaliteit van onze oproepers", zei directeur Kirsten Pauwels van de Belgische hulplijn vorig jaar tegen RTL Nieuws.

Het chatgesprek dat Marjolein voerde, duurde nog geen tien minuten, maar is voor haar een keerpunt geweest. Ze belandde via de huisartsenpost bij de crisisdienst, kreeg daar de juiste hulp. Er volgde een lange weg – 'ging niet zonder slag of stoot' – maar Marjolein werkt nu zelf ook als psycholoog én is ook medewerker bij de 113-lijn.

"Ik wil dat luisterend oor zijn dat ik zelf zes jaar geleden ook kreeg. Niemand hoeft het in zijn eentje op te lossen."