Kever vreet appelbomen kaal – en daar is niets tegen te doen: 'Desastreus voor oogst'

Het is een treurig beeld voor kwekers die ermee te maken hebben, zoals bij de Olmenhorst in Lisserbroek. Aan een deel van de bomen is geen appel meer te bekennen. "Bij ons is het probleem enorm", zegt directeur Elisa de Clercq. Ze verwacht dat de oogst dit jaar de helft minder is. "Het probleem is veel groter dan voorgaande jaren."

De Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO) heeft meer van dit soort signalen binnengekregen. Er zijn kwekers die er geen last van hebben. "Maar ik heb ook telers gesproken die de helft hebben moeten rooien", zegt directeur Ron Mulders. Rooien betekent in dit geval dat de boomgaard tegen de vlakte moet.

'Niets tegen te doen'

"Het is echt ongedierte. Hij komt binnen en gaat gewoon vreten", zegt Mulders over de appelbloesemkevers. "De beestjes hebben geen natuurlijke vijanden. Er valt niets tegen te doen. Het is desastreus. Ze vervelen zich en het enige wat ze doen is voor heel veel nakomelingen zorgen."

En dat gaat rap. Eén appelbloesemkever legt zo'n 40 eitjes, weet Jan Peters van Fruitconsult, een onafhankelijk adviesbureau voor de fruitteelt. Hij is ook betrokken bij een proeftuin in Randwijk van de Universiteit Wageningen. In die proeftuin hebben ze 90 procent 'oogstreductie', zegt hij.

Het leven van de appelbloesemkever draait om de bloemen van de appelboom, hij heeft geen andere waardplanten zoals dat heet. "Wat dit beestje doet: het legt eieren in de bloemetjes. Die eitjes ontwikkelen zich tot kleine larfjes en dan tot een jong kevertjes. Die eten zich door de bloemetjes heen. Ook het stuifmeel en de stampers worden opgegeten. Dan vliegen ze een paar weken rond en verschuilen ze zich in de bast van de boom. Het jaar erop begint het proces opnieuw."

En dat volgende jaar is het probleem niet minder. Omdat de appelboom weinig vruchten heeft gedragen, zal die het jaar erop extra veel bloeien. Nóg meer eten voor de kever dus. "Het is echt iets waar wij wakker van liggen", zegt Peters.

Biologisch middel niet toegestaan

Is er dan niets tegen te doen? Toch wel. Zoals het biologische Raptol, een middel op basis van koolzaadolie en het plantenextract pyrethrine. Dit is gewoon te koop voor consumenten, maar voor kwekers is het dit jaar voor het eerst niet meer toegestaan. Jarenlang konden telers gebruik maken van een uitzonderingsregel. Dit keer niet. In veel andere landen mag het spul wel worden gebruikt.

Het verbod heeft in Nederland flinke consequenties. Een woordvoerder van het Ctgb, de instantie die gaat over de toelating van bestrijdingsmiddelen, legt uit waarom nu zelfs een biologisch middel verboden is. "Vaak denk je, het is natuurlijk dus is het veilig en onschadelijk, maar zo makkelijk is het niet. Vaak is het zo dat het ook wat anders afbreekt."

Nuttige insecten

Voor pyrethrine geldt dat de stof werkt als insecticide, legt de woordvoerder uit. Dat is effectief als je bijvoorbeeld de appelbloesemkever wil bestrijden, maar die stof kan ook effect hebben op bijvoorbeeld nuttige insecten. Hij zegt dat stoffen en middelen periodiek opnieuw worden beoordeeld op de meest recente inzichten. Wie wil dat het middel legaal wordt, moet aantonen dat er geen risico's zijn voor het milieu. Voor het kleinschaliger particulier gebruik is wel voldoende informatie aangeleverd.

Er is dus geen mogelijkheid meer om de kever te bestrijden. De appelkwekers zitten met de gebakken peren. "We hebben nu een plaag waar letterlijk niets voor is", verzucht Ron Mulders van de NFO. "Het enige wat je kunt doen, is de boomgaard weghalen. Als je een middel afschaft, moet je een alternatief hebben waar je zeker van moet zijn dat het werkt."

'Zo kun je niet ondernemen'

Mulders vindt het verschrikkelijk om bomen 'te zien verpieteren'. "We lopen allemaal onze stinkende beste te doen. Ik kan het niet uitleggen. Het is alsof je hoofdpijn hebt en in het kastje ligt paracetamol, maar je mag er niet aankomen. Zo kun je niet ondernemen."

Kunststof buisjes

Er is nog een laatste strohalm door buisjes van kunststof in de bomen te hangen. In plaats van in de schors, lopen de kevers dan de buisjes in. In de proeftuin konden ze zo de helft vangen, maar dat was niet genoeg om de enorme schade dit jaar te voorkomen. 

Ook bij de Olmenhorst plaatsten ze duizenden buisjes. Het bleek een druppel op de gloeiende plaat. "Je moet wat, maar het is niet echt de oplossing", zegt directeur De Clercq.

Voor haar en haar collega's is de enige oplossing het middel met pyrethrine. De telers zeggen niet zonder te kunnen en vragen de minister van Landbouw om een oplossing.

De Clercq hoopt in oktober van het Ctgb te horen dat ze het bestrijdingsmiddel weer mogen gebruiken. Er moet nog wel een procedure worden doorlopen. Zo moet wetenschappelijk worden bewezen dat andere insecten hier geen last van hebben. Voor de oogst van dit jaar maakt het niet meer uit. "Daarvoor is het kwaad al geschied."