Megagroei ASML zegen én vloek voor Veldhoven: 'Bijna een vreemde in eigen stad'

Een stad met groeipijnen, zo kun je Veldhoven (ruim 46.000 inwoners) wel noemen. Door de snelle groei van chipmachinefabrikant ASML verandert het gezicht van de gemeente razendsnel. In sociale zin, maar ook in letterlijke zin. Bijvoorbeeld aan de Heerseweg, waar in februari vorig jaar dertien bewoners werden uitgekocht. Eind 2026 worden die woningen gesloopt om ruimte te maken voor nieuwe plannen van ASML.

Het bedrijf heeft niet alleen zelf meer ruimte nodig voor de productie van de wereldwijd zeer gewilde 'extreme ultraviolet-machines', waarmee hoogwaardige chips gemaakt worden; het moet ook de snelgroeiende groep medewerkers huisvesten.

Fors boven de vraagprijs

Maar klagen deden de bewoners van de Heerseweg niet. Omroep Brabant ontdekte dat één van deze woningen met een WOZ-waarde van 606.000 euro voor meer dan een miljoen euro van eigenaar wisselde.

Frans Hendriks, een van de uitgekochte bewoners, zegt tegen RTL Nieuws dat 'ASML zich netjes heeft gedragen'. Hij kreeg zelf ook een prima prijs voor zijn woning, zegt hij. "Maar eigenlijk wilde ik helemaal niet verhuizen. Ik ben 83, ik zou er zelf niet over begonnen zijn. Maar ja, de meeste andere bewoners waren voor de verkoop. Ik wilde niet het risico lopen dat ze me zouden inbouwen. Dan moet ik over vijf jaar alsnog verhuizen en heb ik misschien niks."

Maar de groei schuurt ook. Bijvoorbeeld omdat sociale voorzieningen in Veldhoven niet veilig blijken te zijn voor de uitbreidingsplannen van de techreus. In januari van dit jaar werd bekend dat ASML drie sport- en evenementenhallen, een speeltuin en een tennispark met vijf tennisbanen had opgekocht. Onder andere een padelvereniging en een trampolinehal verliezen hun onderkomen.

Allerlei talen op het schoolplein

Een betrokkene die moet verhuizen door deze verkoop reageert aan de telefoon ontwijkend: "Ik heb met ASML afgesproken hierover niet in de media te spreken. Ik kan alleen zeggen dat we in goed overleg afspraken hebben gemaakt."

Volgens Erik Bolder, beheerder van Dorpshuis d'n Bond, dat dicht bij het ASML-terrein ligt, is Veldhoven wat betreft de sociale samenstelling onherkenbaar veranderd, sinds de meeste vrijkomende en nieuwe woningen door expats worden betrokken. "Je ziet het veranderen. Op het schoolplein van mijn kleinzoon zie ik dat er allerlei andere talen worden gesproken. Voor sportverenigingen kan dat een probleem worden. De aanwas van onderen zal minder worden."

Die vrees wordt ook onderstreept door een reportage in dagblad Trouw, waarin beschreven staat dat sommige schoolklassen al voor 70 procent bestaan uit kinderen die niet in Nederland geboren zijn.

Bolder vreest ook dat de 'oude' bewoners en de expats sociaal gescheiden groepen blijven. Hij vertelt over een expat-echtpaar dat lid werd van de schaakclub, maar korte tijd later weer vertrok omdat er een schaakclub van ASML-medewerkers was opgericht. "Wij zijn een dorpshuis en bij ons is iedereen welkom", zegt hij. "Jammer als ze dan weer weggaan want dat is niet goed voor de integratie."

'Ik ben bijna een vreemde hier'

Ook Frans Hendriks zag Veldhoven in sociaal opzicht veranderen. Van het geld dat hij kreeg voor zijn woning aan de Heerseweg, kocht hij in een andere wijk in Veldhoven een gelijkvloerse woning. "Een heel fijn huis. Maar dat je veel mensen niet kunt verstaan, en eigenlijk helemaal niet kent, dat vind ik minder prettig. Ik ben bijna een vreemde hier. Vroeger gingen wij jaren achter elkaar met een groep buren samen op vakantie. Dat was Veldhoven voor ons, we kenden elkaar. Dat is nu helemaal anders."

Tijdens een potje schaken in Dorpshuis d'n Bond geeft ook regiobewoner Rein Leugs zijn mening: "ASML is voor de regio, zelfs voor heel Nederland zó belangrijk, dat je bereid moet zijn de kleine offers te brengen. Het bedrijf zorgt ook voor veel werkgelegenheid in deze regio."

Hij juicht het dan ook toe dat demissionair premier Rutte en minister Micky Adriaansens van Economische Zaken vandaag gesprekken voeren met ASML-topman Peter Wennink om de technologiereus voor Nederland te behouden. Het bedrijf, dat veel technisch geschoold talent uit het buitenland rekruteert, is ontevreden over het beleid ten aanzien van immigratie.

Topman Wennink heeft erop gezinspeeld dat het bedrijf mogelijk buiten Nederland verder wil groeien. Frankrijk wordt in dat verband genoemd. Dat land probeert grote bedrijven juist te lokken met gunstige fiscale regels en gunstige voorwaarden voor huisvesting. Zelf noemde Bennink eerder 'Oost-Europa of Azië of de Verenigde Staten'.

Woningtekort, prijzen te hoog

Op het gebied van huisvesting schuurt het ook tussen ASML en 'het oude Veldhoven', zegt beheerder van het dorpshuis Erik Bolder. "De huizenprijzen gaan door het dak. In een paar jaar is mijn eenvoudige woning van 230.000 naar 330.000 euro waarde gestegen. Voor mij leuk, maar mijn zoon kan niet aan een woning komen. De koopwoningen zijn te duur, en voor huurwoningen vragen ze exorbitante bedragen. Er zijn genoeg geïnteresseerden die dat willen en kunnen betalen, dus de kinderen van de oude bewoners grijpen mis."

ASML werkt er overigens wel aan mee om die situatie te verbeteren. Eind februari werd bijvoorbeeld bekend dat het techbedrijf meebetaalt aan een woningbouwproject voor 130 nieuwe appartementen. Ook op andere plekken vindt veel nieuwbouw plaats om alle woningzoekenden te kunnen huisvesten - expats én eerdere bewoners.

Dorpshuisbeheerder Bolder daarover: "Er wordt overal gebouwd, ik geloof dat er wel 10.000 appartementen aan zitten te komen. Voor een groot deel sociale huur en middenhuur. Dus hopelijk komt mijn zoon dan alsnog aan een woning."

Ook de lokale makelaar Pieter van Santvoort wijst op de positieve rol die ASML speelt bij het oplossen van het probleem: "ASML is niet de kwaaie pier in dit verhaal. Deze week hebben ze nog 160 betaalbare woningen mogelijk gemaakt, die juist voor mensen uit Veldhoven beschikbaar zijn. Dat was zonder de hulp van ASML niet gelukt. Zij hebben allerlei fondsen die ingezet worden voor sociale cohesie en investeringen in de regio."